አክሳሪ የቁጠባ መጣኝ *** ጌታቸው አስፋው (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) *** የገጠሬው ቁጠባ ያልደረሳቸው አንዳንድ የከተማ ነጋዴዎች በብድር ጥሬ ገንዘብ እጦት ሥራ ሊቆም ነው ይላሉ፤ ንግድ ባንኮች መንግሥት በምናበድረው ጥሬ ገንዘብ ሃያ ሰባት በመቶ ቦንድ እንድንገዛ ስለሚያስገድደን ለደንበኞቻችን የምናበድረው ጥሬ ገንዘብ አንሶናል ይላሉ፡፡ ብሔራዊ ባንክ በሚያዘጋጀው ዓመታዊ የኢኮኖሚ እንቅስቃሴ ሪፖርት ንግድ ባንኮች በሕግ ተደንግጎ በብሔራዊ ባንክ ማስቀመጥ ከሚገባቸው መጠባበቂያ ተቀማጭ በላይ እስከ ዐሥር ቢልዮን ትርፍ ምንዛሪ ጥሬ ገንዘብ ወይም ብር በያመቱ እንደሚያስቀምጡ መረጃዎች ያመለክታሉ፡፡ የግልና የመንግሥት ንግድ ባንኮች የጥሬ ገንዘብ ችግር እንደሌለባቸው የባንክ ለባንክ መበዳደር እጅግ በጣም ዝቅተኛ መሆንም ማስረጃ ነው፡፡ ይህ ሁሉ ውዥንብር ምንጩ ምንድነው? ሪፖርተር ጋዜጣ፣ እሑድ ታኅሣሥ 19 ቀን 2007 ዓ.ም. “የፋይናንስ አቅርቦት አሁንም እያከራከረ ነው፤” በሚል ርዕስ ለንግዱ ማኅበረሰብ አንድ የብሔራዊ ባንክ ባለሥልጣን የአክስዮን ንግድ ሳይስፋፋ የመዋዕለንዋይ ባንክ ማቋቋም ዋጋ የለውም በማለት የሰጡትን መልስና የልማት ባንክ ባለሥልጣንም ልማት ባንክ ብሔራዊ ባንክ የፈቀደለትን ገንዘብ እንኳ አበድሮ አልጨረሰም በማለት የሰጡትን መከራከሪያ መልስ አውጥቶ ነበር፡፡ ስብሰባውን ያልተካፈለው የገንዘቡ ምንጭ የሆነው ቆጣቢው ድምጹን የማሰማት ዕድል አጥቶ እንጂ የርሱን ያህል የተጎዳ የለም፡፡ ከ2003 እስከ 2007 የነበሩት የዋጋ ንረት መረጃዎች አማካይ 16.3 ነው፡፡ በዚህ የዋጋ ንረት የገንዘብ ሸቀጦችን የመግዛት አቅም በዐሥራ ስድስት ነጥብ ሶስት በመቶ ስለሚወድቅ አምስት በመቶ የቁጠባ ወለድ እያገኘ ገንዘቡን ባንክ የሚያስቀምጥ ሰው ለተበዳሪው ዐሥራ አንድ ነጥብ ሦስት በመቶ ከፍሎ

ግራ አጋቢ ምክር በውጭ ጣልቃ ገቦች ጌታቸው አስፋው (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) *** ታዳጊ አገራት በቀጥታ ወደ ገበያ ኢኮኖሚ ሊገቡ ስለማይችሉ በቅድሚያ በኢኮኖሚ ልማት ራሳቸውን ማሳደግ አለባቸው ብለው ያማከሩት በገበያ ኢኮኖሚ ፍልስፍና ያደጉ ምዕራባውያን ናቸው፣ ከጊዜ በኋላ ሐሳባቸውን ቀይረው የመዋቅር ማሻሻያ ፕሮግራም ነድፈው ወደ ገበያ ኢኮኖሚ ግቡ ያሉትም እነሱው ናቸው፡፡ ከቅኝ ግዛት ማብቃት ጀምሮ እስከ ግሎባላይዜሽን በነበረው ጊዜ የእያንዳንዱ አገር ኢኮኖሚ ግንኙነት የተመሠረተው በኹለትዮሽ የአገራት ንግድ ስምምነት ላይ ስለነበረ፣ ታዳጊ አገራት ራሳቸውን ችለው በኢኮኖሚ ልማት ፍልስፍና ለአገራቸው የሚበጅ የውስጥና የውጭ ኢኮኖሚ ግንኙነት ቢያድጉ ምዕራባውያንን የሚጎዳቸው ነገር ስለሌለ አልተቃወሟቸውም፡፡ በግሎባላይዜሽን ዘመን ግን በሌላ አገር ጥሬ የተፈጥሮ ሀብት ለማደግ የንግድ ትስስር መፍጠርና በሌላ አገር ርካሽ ጉልበት ለመጠቀም በውጭ አገር መዋዕለንዋይ ማፍሰስ ተፈልጎ ምዕራባውያን መንግሥታት በዓለም ዐቀፍ ድርጅቶች ተጽዕኖ ታዳጊ አገራት የገበያ ኢኮኖሚን እንዲከተሉ ግፊት አደረጉ፡፡ የውስጥና የውጭ ኢኮኖሚ ግንኙነት ፖሊሲያቸው የዓለም ዐቀፍ ንግድን እንዳያደናቅፍ ብለው ከለከሏቸው፡፡ ለአገራቸው ከማሰብ ይልቅ ለዓለም እንዲያስቡ መከሯቸው፡፡ የመዋቅር ማሻሻያ ፕሮግራም ወይም አንዳንዴ እንደሚጠራው የዋሽንግተን መግባቢያ ስምምነት ዓለም ዐቀፍ ድርጅቶች ለታዳጊ አገራት በሚሰጡት ብድርና እርዳታ ወደ ገበያ ኢኮኖሚ ለማስገባት በቅድመ ሁኔታነት እንዲያሟሉ የነደፉት ፕሮግራም ነው፡፡ ይህን ፕሮግራም ብዙ ታዳጊ አገራት አልጠቀመንም ብለው ሲተውት፣ ዓለም ዐቀፍ ተቋማቱ ያልጠቀማቸው ሙሉ በሙሉ ተግባራዊ ስላላደረጉት ነው ይላሉ፡፡ የፕሮግራሙ ዋና ዓላማ ብሔራዊ ኢኮኖሚውን ማረጋጋት እና ከግሎባላይዜሽን ጋር አብሮ ለመራመድ ለንግድና ለውጭ ኢንቨስትመንት በርን

የወዳጅ ከበርቴ ቡድን መንግሥት *** ጌታቸው አስፋው (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) *** ኢትዮጵያ ሶሻሊዝምን አስወገድሁ ካለች በኋላ ገነባሁት የምትለው የነጻ ገበያ ካፒታሊዝም ሥርዓት፣ እስካሁን በብዙ የአገር ውስጥ ባለሙያዎች ተቀባይነትን አላገኘም፡፡ በተቃራኒዎች አብሮ የመኖር ሕግ መሠረት ካፒታሊስት ካለ ወዛደርም መኖር ስላለበት፣ ከመቶ ሚልዮን ሕዝብ ውስጥ ግማሽ ሚልዮን ያልሞላ ወዛደር ያለባት ኢትዮጵያ፣ በዚያው ልክ ቁጥር ውስጥ የሚገባ ካፒታሊስትም የላትም፤ ኢትዮጵያ ያላት ካፒታሊስት ያልሆነ የከበርቴ ቡድን ነው በማለት የሚሞግቱ አሉ፡፡ ካፒታሊስት ሀብቱን በመዋዕለንዋይ መልክ አውጥቶ ሠርቶ የሚያሠራ ሲሆን፣ ከበርቴ ግን ሀብቱ ከየት እንደመጣ እንኳ የማያውቅ ኅብረተሰብን ቦርቡሮ የሚከብር ነቀዝ ነው፡፡ የኖቤል ተሸላሚው ጆሴፍ ስቲግሊዝ በ2011 ‹ቫኒቲ ፌር› ለተባለ መጽሔት “የአንድ በመቶው፣ በአንድ በመቶው፣ ለአንድ በመቶው” በሚል ርዕስ በጻፉት መጣጥፍ አሜሪካ ለአንድ በመቶዎቹ (the 1%) ባለፀጎች ጥቅም በቆመ የባለፀጎች አስተዳደር (ፕሉቶክራሲያዊ) መንግሥት እየተዳደረች ነው አሉ፡፡ አሜሪካውያን ሰላማዊ ሰልፍ ሲወጡ፣ የሚይዙት መፈክርም “እኛ ዘጠና ዘጠኝ በመቶዎቹ” በማለት አንድ በመቶዎቹ በዝባዦች፣ ዘጠና ዘጠኝ በመቶዎቹ ተበዝባዦች ብለው ራሳቸውን በመከፋፈል ሆኗል፡፡ የገበያውን ማድላት ተጠቅመው የከበሩ የአሜሪካ ቢልየነሮች ካርል ማርክስ ካፒታሊዝም ብዝበዛውን አስፋፍቶ የራሱን መቃብር ራሱ ይቆፍራል ትንበያን ስለሚያውቁ፣ ስጋትም መልካም አጋጣሚ ውስጥም እንዳሉ ይገምታሉ፡፡ ስጋቱ፣ “የሀብት ሥርጭት ክፍተቱ ካርል ማርክስ የተነበየውን ካፒታሊዝም የራሱን ጉድጓድ ራሱ ይቆፍራል ሊሆን ነው እንዴ?” የሚለው ነው፡፡ መልካም አጋጣሚውም ለሀብታሙ ከዘነበ ለድሃውም ያካፋል በሚል መርህ፣ የድሆቹን ገቢና የፍጆታ አቅም በማሳደግ ቢልየነር ካፒታሊስት ትሪልየነር ካፒታሊስት

አንደኛ ደረጃና ኹለተኛ ደረጃ ዜጋ ጌታቸው አስፋው (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) የፊተኞች የኋለኞች የኋለኞች የፊተኞች ሆኑና በደርግ ጊዜ እያንዳንዱ በአገር ውስጥ የኖረ ሰው ላቡን አፍስሶ ያፈራውና የሕዝብና የመንግሥት የነበረውን የአገር የጋራ ሀብት ከበረሃና ከወጭ አገር ተለቃቅመው የመጡት በወራት ውስጥ በእጃቸው አስገቡት፡፡ አንጡራ የጋራ ንብረታቸውን እነርሱ እያላበቸው ሲያመርቱ በቦታው ያልነበሩ አዲሶች የኢንዱስትሪ ባለቤት፣ የአገልግሎት መስጫ ድርጅት ባለቤት ሆነው፣ የትላልቅ ኩባንያዎች ባለቤት ሆነው፣ በኢንዶውመንት ለታጋዮች ለተሰጡት ድርጅቶች ሥራ አስኪያጅ ሆነው በመንግሥት እጅ ለቀጠሉት ድርጅቶችም ሥራ አስኪያጅ ሆነው በአገሪቱ አንደኛ ደረጃ ዜጋ ሆነዋል፡፡ ነባሮቹ የላባቸውን ፍሬ ተቀምተው በድጋፍ ሰጪ አነስተኛ አገልግሎቶች ተሰማርተው አዲስ መጪዎቹን በወሬ በሙዚቃ በቲያትር ለማዝናናት፣ ሆቴል ከፍቶ ምግብ አብስሎ በመቀለብ፣ ታክሲ ነድቶ በማመላለስ፣ ልጆች በማስተማር፣ ንግድ ነግዶ ሸቀጥ በማቅረብ፣ የሰርግ የልደት የቀብር ማስፈጸሚያ አገልግሎት በመስጠት ለዋና አምራቾቹ ኹለተኛ ደረጃ ሥራዎችን ሠርቶ ለማገልገል የተፈጠሩ ኹለተኛ ደረጃ ዜጎች መስለዋል፡፡ ከዚህም በላይ በፖለቲካ ሥልጣንና በሀብት ይዞታ የነበራቸውን አደህይቶና ያልነበራቸውን አክብሮ ሌላ ዓይነት የኅብረተሰብ አደረጃጀት ለመፍጠር ግብ ይዞ ተግቶ የሠራው የኢሕአዴግ ፖለቲካል ኢኮኖሚ ሦስት መንገዶችን ተጠቅሞ አንደኛና ኹለተኛ ደረጃ ዜጎችን ለመፍጠር የያዘውን ዓላማ አሳክቷል፡፡ በአንደኛውና በመጀመሪያው መንገድ ደርግ ወርሶ የሕዝብ ያደረገውን የአገር ሀብት አንድ ጠብታ ላብ እንኳን ያላፈሰሱ ሰዎች በብሔራዊ ባንክ በኢትዮጵያ ንግድ ባንክ በቤቶችና ኮንስትራክሽን ባንክ በልማት ባንክ ተቀምጦ በነበረ የሕዝቡ ገንዘብ ራሳቸው ሻጭ ራሳቸው ገዢ በመሆን ተከፋፈሉት፡፡ በሁለተኛውና በሦስተኛው መንገዶች ከሀብት ክፍፍሉም

የ“አድገናል አላደግንም፤ ለምተናል አለማን፤” ስሜታዊ ትርጉም ጌታቸው አስፋው (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) ስለ አብዛኛው ሰው የኑሮ ዓይነትና ደረጃ አንዳንድ ሰዎች ሲገልጹ ኑሮ ተሻሽሏል ብለው ይናገራሉ፤ ይጽፋሉ፡፡ አንዳንድ ሰዎችም ይሰማሉ፤ አይናገሩም፡፡ ያነባሉ፤ አይጽፉም፡፡ የማይናገሩ የማይሰሙ፤ የማይጽፉና የማያነቡም ብዙ ሰዎች አሉ፡፡ ቁጥራቸውም ቀላል አይደለም፡፡ ከሚናገሩት ከሚሰሙት፤ ከሚጽፉትና ከሚያነቡትም በእጅጉ ይበልጣል፡፡ ሐሳብ ለሐሳብ ከሚለዋወጡት ውስጥ የተማሩት ከልተማሩት፤ ያልተማሩት ካልተማሩት፤ የተማሩት ከተማሩት ይጨቃጨቃሉ፡፡ ኢኮኖሚው አድጓል አላደገም፤ ለምቷል አለማም፤ አድጓል ግን አለማም፤ ለምቷል ግን አላደገም፤ የንትርኩ ጭብጦች ሆነዋል፡፡ ሁሉም የራሱን ሐሳብ እንጂ የሌላውን ሊቀበል አይፈልግም፡፡ የማንኛቸውም ማስረጃ ውኃ አይቋጥርም፤ ለሌላውም አይዋጥም፡፡ ውይይቱና ክርክሩ በእውነት ስለ እውነት ሳይሆን ኢሕአዴግንና ኢሕአዴግ መራሹን መንግሥት ከመውደድና ከመጥላት የተነሳ ነው፡፡ በጽንሰ-ሐሳብ ላይ ያልተመሠረተ አመለካከት የግል ወይም የቡድን ብቻ ነው፡፡ ሙግቱም በተጨባጭ ሁኔታ ላይ ያልተመሠረተ ፍሬ ከርሲኪ ሊሆን ስለሚችል፣ ስህተትን ለማስረዳት የሚችል ብቃት አይኖረውም፡፡ ለዚህም ነው፣ ኢኮኖሚው አድጓል የሚሉም፣ አላደገም የሚሉም፣ ለማደጉም ላለማደጉም፣ ለመልማቱም፣ ላለመልማቱም፣ ለመሻሉም፣ ላለመሻሉም ማረጋገጫ የሌላቸው፡፡ ሙግታቸውም ከመውደድና ከጥላቻ፣ ከማመንና ከመጠራጠር የመነጨ ብቻ የሚመስለው፡፡ ለማደጉም ላለማደጉም፣ ለመልማቱም ላለመልማቱም፣ አድጎ ላለመልማቱም፣ ለምቶ ላለማደጉም የሚቀርቡት ማስረጃዎች ምንጫቸው ሁለት ነው፡፡ አንዱ ለመንግሥት የኢኮኖሚ ባለሟሎች በቀር ለሌሎች ሰዎች የማይታይ ቢታይም የማይቀበሉት በባለሟሎቹ የሚዘጋጅ ስታቲስቲካዊ መረጃ ሲሆን፣ ሌላው ለመንግሥት ባለሟሎችና ባለሥልጣናት የማይታይ ቢታይም የማይቀበሉት ለአብዛኛው ሕዝብ በገበያ ውስጥ የሚታይ የኑሮ ሁኔታ ነው፡፡ በፖለቲካ እምነት ልዩነት ላይ ጥራዝ ነጠቅ ዕውቀት ተደርቦ መጠላላቱና መናናቁ ስለ

የኢኮኖሚ እንቅስቃሴ ግንዛቤ እርከኖች (ጌታቸው አስፋው) (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) የሥልጣን ዘመናቸውን ለማራዘም ያልተሠራውን ተሠርቷል ብለው፣ ሌላው የሠራውንም እኛ የሠራነው ነው ብለው በሚያቀርቡ መንግሥታትና ባለሟሎቻቸው ላለመታለልና የራሳቸው ተልዕኮ ያላቸውን የዓለም ዐቀፍ ድርጅቶች ምስክርነት ላለመቀበል፣ ስለራስ ጥንቅቆ ማወቅ ያስፈልጋል፡፡ ምስክር ሳንፈልግ ሰው ሳይነግረን እኛው ራሳችን የኢኮኖሚያችንን ዕድገት ደረጃና ያለንበትን ተጨባጭ ሁኔታ ለክተን በልማት ኢኮኖሚውም ሆነ በገበያ ኢኮኖሚው ወይም ሁለቱን በማጣመር የዕድገት ጎዳና ምን ያህል እንደተጠቀምንና ምን ያህል እንደተጎዳን እነማን ተጠቅመው እነማን እንደ ተጎዱ ለወደፊት ምን ተስፋ እንዳለን ለመረዳት በፖለቲካ ጥላቻና ፍቅር እምነት ሳንወሰድ በሙያ ጥበብ የኢኮኖሚ እንቅስቃሴዎችን በአረዳድ ቅርጽና መልክ ከፍለን ማየትና ማወቅ እንችላለን፡፡ የማያስፈልገውን ግሳንግስ ሁሉ ለማወቅ መሞከር ጊዜ ማጥፋትና ከንቱ ልፋት ነው፤ ማወቅ የሚገባን ብቻ ለይቶ ለማወቅም እንዴት መለየት እንደሚቻል ማወቅ ያስፈልጋል፡፡ አዋቂዎች መረጃና ዕውቀትን ይመርጣሉ የመጣውን ሁሉ አያግበሰብሱም፡፡ ስለ ኢኮኖሚ የሚጠቅመውን እና የማይጠቅመውን ለመለየት ከዚህ በሚከተሉት በእርከን የተሳሰሩ የመረጃና የዕውቀት ቅደም ተከተሎች ተመርቶ ጠቃሚውን ከማይጠቅመው መለየት ይገባል፡፡ የሐሳቦችን እርስ በርስ ዝምድናና ግንኙነት አውቆ በግንዛቤ ማዕቀፍ ሳይንሳዊ ጥናት ለማድረግ ሐሳቦች እንዴት እንደሚፈጠሩና እንዴት እንደሚዳብሩ በእርከን በእርከን ማየት ይቻላል፡፡ ግንዛቤ ማለት ተጨባጭ ሁኔታን ሙሉ በሙሉ በአእምሮ ለማየት ማብሰልሰልና መረዳት ማለት ነው፡፡ በኢኮኖሚ እንቅስቃሴ ሂደት ውስጥ የሚከሰቱ አንኳር ጉዳዮችን በኢኮኖሚ ጥበብ ወይም ኢኮኖሚክስ ለመረዳት በልዩ ልዩ እርከኖች ከፍሎ በየአንዳንዱ እርከን የሆነውን መመርመርና መገንዘብ ይቻላል፡፡ የሚከተሉት ስድስት እርከኖች ይህን ጽሑፍ በቅደም ተከተል

ጌታቸው አስፋው (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) ብዙ ሰው መንግሥት ስለ ኢኮኖሚው ዕድገት የሚያቀርበው መረጃ እውነት ነውን? ለምንስ ሁልጊዜ በዐሥራ አንድ በመቶ ያድጋል? የሚል ጥያቄ በጭንቅላቱ ውስጥ ይመላለሳል፡፡ ዐሥራ ሦስት ዓመታት ድርቅ ሲኖርም ሳይኖርም፣ የውጭ ምንዛሪ እየተሟጠጠም፣ ሥራ አጥነት እየበረከተም፣ ኢኮኖሚው በዐሥራ አንድ በመቶ አደገ ይባላል፡፡ ይኽ የሕዝብ እንቆቅልሽ መፈታት ያለበት ጉዳይ ነው፡፡ ራስ ለራስ ምስክር መሆን አይከብድም፡፡ የኢትዮጵያን ኢኮኖሚ የዓለምን አምስት እጥፍ የአፍሪካን ሁለት እጥፍ በሆነ የዕድገት መጣኝ በየዓመቱ እያሳደግን ለዐሥራ ሦስት ዓመታት ያህል ዘልቀናል፤ ከሚሉት የራስ ለራስ ምስክርነት የኢኮኖሚ ስታቲስቲክስ መረጃዎች ተነስተን፣ ከገበያው ሁኔታ ጋር አነጻጽረን የተደበቀውን እውነት ከተሸፈነበት መጠቅለያ በመግፈፍ እርቃኑን እናያለን፡፡ ዓይን ራሱ በቀጥታ አይቶ ስለሚለካና ስለሚገምት እንደ ጆሮ ከሌላ ሰው በሰማው አይታለልም፡፡ ራሱ ባዘጋጀው ስታቲስቲክስ ከራሱ ከመንግሥት ባለሟል አፍና በሁለት ቀን ቆይታው የተነገረውን መልሶ ከሚነግር የውጭ እንግዳ የኢትዮጵያ ሕዝብ አልታለልም ካለ ቆይቷል፡፡ ቀባጣሪዎች ብዙ ቀባጥረው ስለ ኢኮኖሚው የተባለው ሁሉ ውሸት ሆኖ ራሳቸውን ሊቆጫቸውም አየጀመረ ነው፡፡ የመጀመሪያው የዕድገትና ትራንስፎርሜሽን ዕቅድ ኢኮኖሚው ከ2003 እስከ 2007 ለአምስት ዓመታት በየዓመቱ በአማካይ በ10.1 በመቶ አድጓል ተባለ፡፡ ዓመታዊ አማካይ የነፍስ-ወከፍ ገቢ በ2002 ከነበረበት 377 የአሜሪካን ዶላር በ2007 መጨረሻ ወደ 691 የአሜሪካን ዶላር አድጓል፤ በ2017 ዓ.ም. መካከለኛ ገቢ ካላቸው አገሮች ተርታ የማሰለፍ አገራዊ ራዕይ ተይዟል ተባለ፡፡ እነ ጂቡቲ፣ እነ የመንና እነ አፍጋኒስታን ኢትዮጵያን ቀድመው መካከለኛ ገቢ ውስጥ ይገባሉ ስለተባለ መካከለኛ የከፍተኛና የዝቅተኛ መሃል

ጌታቸው አስፋው (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) ለመሆኑ የገበያ ኢኮኖሚ ምንድን ነው ስንት ዓይነት የገበያ ኢኮኖሚዎችስ አሉ፡፡ መንግሥት ጧት ማታ ኒዮ-ሊብራሊዝም እያለ የገበያ ኢኮኖሚን እያጥላላ መግለጫ ስለሚሰጥ ብዙ ሰው አንድ ዓይነት ብቻ የገበያ ኢኮኖሚ እንዳለና እርሱም ኒዮ-ሊብራሊዝም እንደሆነ ነው የሚገምተው፡፡ የልማት ኢኮኖሚ ነው ከሚለው ራሱ ከሚተዳደርበት የኢኮኖሚ መርህ ጋር የሚያነጻጽረውም የጭራቅ ያህል ስም የሰጠውን የኒዮ-ሊብራሊዝም የገበያ ኢኮኖሚን ነው፡፡ ኢኮኖሚስቶች የሚያውቁት ግን ኹለት ዓይነት የገበያ ኢኮኖሚዎች እንዳሉና ከእነዚህ የገበያ ኢኮኖሚ ዓይነቶች አንዱ በአዳም ስሚዝ የተተነተነው የገበያ ኢኮኖሚ ጽንሰ ሐሳብ፣ ከዐሥራ ስምንተኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ እስከ ኹለተኛው የዓለም ጦርነት በምዕራብ አውሮፓና በአሜሪካ ይተገበር የነበረ፣ የሊብራል ነጻ ገበያ ኢኮኖሚ የገበያ ኢኮኖሚ የመጀመሪያ ምዕራፍ ነው፡፡ ኹለተኛው በኢኮኖሚስት ጆን ሜናርድ ኬንስ የተተነተነው፣ የግሉን ኢኮኖሚ በብሔራዊ ኢኮኖሚ ፖሊሲና በመንግሥት ቁጥጥር መምራት የሚለው ጽንሰ ሐሳብ፣ በሃያኛው ክፍለ ዘመን ከኹለተኛው የዓለም ጦርነት በኋላ የተጀመረው የገበያ ኢኮኖሚ ኹለተኛ ምዕራፍ ነው፡፡ የሊብራል ነጻ ገበያ ኢኮኖሚ ገበያዎች በራሳቸው የፍላጎትና የአቅርቦት መስተጋብር ሕግጋቶች የገበያ ማጣሪያ ወይም የተመረተው ሁሉ የሚሸጥበት የተረጋጋ የሸቀጦች ዋጋ ፈጥረው የሚስተካከሉ ስለሆነ የመንግሥትን በፖሊሲም ሆነ በቁጥጥር ማስተካከያ ጣልቃ ገብነት አይሹም የሚል ነው፡፡ በኢትዮጵያ ገበያዎች ውስጥ በዓመት በዓል ወቅቶች ሽንኩርት ዶሮና በግ ቅቤ የመሳሰሉ የስጋና የወተት ዘሮች ዋጋዎች ሲወዥቁ እናያለን፡፡ ይህ የሚያመለክተው ገበያው ራሱን በራሱ ሊያስተካክል የገበያ ማጣሪያ የሸቀጥ ዋጋ ሊፈጥር አለመቻሉን ነው፡፡ ምክንያቱ ደግሞ ፍላጎት ከአቅርቦት መብለጡ ነው፡፡ ከዓመት በዓል

ጌታቸው አስፋው / Black Lion (የብሔራዊ ኢኮኖሚ ዕቅድ ባለሙያ) በገበያ የቀረበው የገንዘብ መጠን በገበያ ዋጋ ካልተለካው ምርት ጋር ሊመጣጠን ባለመቻሉ በዋጋ ግሽበት የሰደድ እሳት ተቃጠልን፣ በሸቀጥ ዋጋ ጭቅጭቅና ንትርክ ውስጥ ገባን፣ ዋጋዎች በቀናትና በሳምንታት ተለዋወጡብን፡፡ ገቢ ዝቅተኛ ደረጃ ላይ ቢሆንም የገቢ ዕድገት ከምርታማነት ዕድገት በላይ ስለሆነ ገንዘቡ ዋጋ አጣ፡፡ ግልጽ ሥራ አጥነት በስውር ሥራ አጥነት ተተክቶ ምርታማነትን ቀነሰ፡፡ በጥቃቅን የተደራጁት ወጣቶች በሙሉ አቅማቸው ሳይሰሩ በነርሱ ላይ ሌሎች ማደራጀት የቀድሞዎቹንም አዲሶቹንም በሙሉ አቅማቸው ሠርተው ምርታማ እንዳይሆኑ አደረጋቸው፡፡ ሥራ ፈጠራ በብሎኬት ምርት፣ መስኮትና በር መግጠም፣ አልባሳት፣ ቦርሳና ቀበቶን የመሳሰሉ የግል መጠቀሚያዎችን ማምረት ጀምሮ አሁን ወደ ጀበና ቡና፣ ቦርዴ (ሻሜታ) ጠመቃ፣ የዐረብ ሱቅ፣ በቆርቆሮ ግድግዳ ደሳሳ ጎጆ የሆቴል ኪዎስክ ወርዷል ከዚህ በታች ወዴት እንደሚወርድ አይታወቅም፡፡ በየመንገድ ዳሩ ጠላ ጠምቆ መሸጥ ይሆናል፡፡ አምርቶ ገንዘብ ማግኘት ካልተቻለ አጭበርብሮም ቀምቶም ሰርቆም የሰው አካልን ደልሎም ገንዘብ ለማግኘት ይሞከራል፡፡ በውድድር ሳይሆን በሽሚያ ገንዘብ ለማግኘት ለመክበር መስገብገብ መሻማት መሻሻጥ መታወቂያችን ሆኗል፡፡ በሦስት ሺሕ ብር ሥራ ጀምሮ በዓመቱ ሦስት ሚልዮን ብር ካፒታል ማስመዝገብ፣ መቶ ሺሕ ብር ለደላላ ከፍሎ ወደሞት ለመሄድ መደራደር፣ ለደቂቃዎች መዝናኛ በሺዎች የሚቆጠር ገንዘብ ማውጣት፣ ቅጥ ላጣ የውጭ አገር ጉዞ የቅንጦት ወጪ ማድረግ፣ ጥሬ ገንዘብ ከጓሮ የሚሸመጠጥ ቅጠል አስመስሏል፡፡ በየቴሌቪዥኑ መዝናኛ ፕሮግራም አቅራቢዎች ለእንግዶቻቸው የሃያ ሺሕ ብር ሐምሳ ሺሕ ብር የቀን ውሎ ጉርሻ ሲሰጡ ታይቷል፡፡ በ1960ዎቹ ቦሌ አስፋልት