Mereja Forum

[Abdisa]

ከሚካኤል ስሁል እስከ ደብረጺዮን



በውብሸት ሙላት

ዘመን የማይቀይረው የትግሬ ልሒቃን ደመኛነት…

የትግሬ ልሒቃን ጭካኔ ውርሳቸው ነው። ኢ-ሰብአዊነት ውርሳቸው ነው። ዝርፊያ ውርሳቸው ነው። ፀረ ኢትዮጵያዊነትና ባንዳነት ውርሳቸው ነው። ክህደት ውርሳቸው ነው። እነዚህና ሌሎች የክፋትና የጥፋት የውርስ ታሪካቸውን አሁንም ለማስቀጠል እየተንደፋደፉ ነው። “ታሪክ ራሱን ይደግማል!” ይባል የለ?

የትግሬ ልሒቅ የጭካኔ፣ የኢ-ሰብአዊነት፣ የዝርፊያ፣ የፀረ-ኢትዮጵያዊነት፣ የሕግና ሥርዓት ጠልና አፍራሽነታቸውን፣ የባንዳ እና ቅጥረኝነት የጥፋት ታሪክ በየጊዜው እንደ አቦሰድቅ እያገረሸ ይደጋገማል። አሁንም ሰፍቶና ገዝፎ አገርሽቶበታል።

ባለፉት 350 ዓመታት ብቻ ከተከሠቱት የጥፋት ታሪክ አዙሪቶች መካከል የትግሬ ልሒቅ ወደ አገራዊ የሥልጣን ማማ በተጠጋባቸውና በቋመጠባቸው አራት ጊዜያት በሚካኤል ስሁል፣ በዐጼ ዩሐንስ፣ በጣሊያን ወረራ ወቅት በእነራስ ኃይለ ሥላሴ ጉግሳ የባንዳነት ዘመን፣ እና የትሕነግ ዘመናት ወቅት የተፈጸሙትን ብቻ በአብነት እንመልከት።

ሀ. የሚካኤል ስሁል ዘመን

ሚካኤል ስሁል የተወለደው አድዋ ነው። (‘’ስሁል’’ የአማርኛ ትርጉሙ ‘’ሹል’’ ነው።) ስሁል የግብር እንጂ የአባቱ ስም አይደለም። አባቱ አቤቶ ሕዝቅያስ ነው የሚባለው። ከጨካኝነትና ከደመ ቀዝቃዛዊ ፍጹም አረመኔነቱ የተነሳ ሕዝብ ሰጠው ሥያሜ ነው።

ሚካኤል ሹል፣ አገራዊም ይሁን ሌላ ምንም ዓይነት የፖለቲካ ራእይ የሌለው ስግብግብ ራስ ወዳድ ሰው ነበር። በጆን አቢንክ አገላለጽ “He was a ruthless and cold-blooded power politician….. He was not a ruler with political vision beyond control and self-interest.” ይህ ሰው ሥልጣን ማግኘት የጀመረው በባምቦሎ ምላሽ አገረ ገዥ በነበረው በደጃች ዐንደ ሃይማኖት ሥር ብላቴን ጌታ በመሆን ነበር። ገና ከጅምሩ በዚያን ወቅት፣ በሥልጣን ይቀናቀነኛል ብሎ ያሰበውን ደጃች ወልዴን ገደለ።

በመቀጠልም ለአርባ ዓመታት ገደማ አለቃው የነበረው ወደ ሥልጣን ያመጣውን ዐንደ ሃይማኖት የተባለን የአካባቢ ገዥ ገደለ። ከዚያም ግዛቱን አስፋፋ። ቀጥሎም ዐይኑን ወደጎንደር ቤተ-መንግሥት አሳረፈ። እ.አ.አ. በ1765 ልጁን ከእቴጌ ምንትዋብ ሴት ልጅ ከእሌኒ ጋር አጋባ። በ1767 ደግሞ እሱ ራሱ ሌላኛዋን የእቴጌ ምንትዋብን ልጅ አስቴርን አገባ። እህትማማቾቹን አባትና ልጅ አገቡ። ይህ ጋብቻ ጎንደርን የማውደም መወጣጫ መሰላል ፍለጋ ነበር።

በ1769 የእቴጌ ምንትዋብን የልጅ ልጅ ንጉሠ ነገሥት የኢዮአስ ጎንደር ገብቶ ራስቢትወደድ ሆነ። የንጉሥ ኢዮአስን ሥርዓት አፍርሶ፣ ንጉሡን የሞት ፍርድ አስፈርዶ በሻሽ አሳንቆ ገደለው። ሹል ሚካኤል የገደለው የሚስቱን ወንድም ማለት ነው። በዘመኑ ንጉሥ መግደል ማለት የኢትዮጵያን ሉአላዊነት የማፍረስ ያህል የሀገር ክህደት ተግባር ተደርጎ ይቆጠራል። በወቅቱ አንድ የትግሬ ደብተራ ባቀረበው ምክር ‹ንጉሥ በጠመንጃ አይገደልም እንጅ፤ በሻሽ ታንቆ ይገደላል› ሲል የሀገር ክህደቱን ጽድቅ ለማስመሰል መሞከሩን ተክለጻዲቅ መኩሪያ የኢትዮጵያ ታሪክ ከአጼ ልምነድንግል እስከ አጼ ቴዎድሮስ (374) ይገልጹታል። የደብተራው ምክር ንጉሥ የሀገር ሉአላዊነት መገለጫ በመሆኑ ንጉሥ መግደል ሀገር እንደማፍረስ የሚቆጠር በመሆኑ ከተጠያቂነቱ ለማሸሽ የፈጠረው የክፋት ምክር መሆኑ ነበር። ‹ንጉሡ ላይ እጅህን አታንሳ› የሚለውን የዘመኑ የማይገሰስ መርህ በትግሬ ክፋት ተጥሷል።

ከዚያም ዳግሚዊ ዩሐንስን (አንድ እጅ የሌለውን፣ መዋጋት የማይችልና ሕዝቡ እንደ ንጉሥ ሊቀበለው የማይችልን) ንጉሠ ነገሥት አደርጎ ሾመ። ከአምስት ወራት በኋላ እሱንም ገደለው። ጎንደር እጅግ በርካታ ሰዎችን (መኳንንቶችን፣ ቄሶችን፣ አዝማሪዎችን፣…) በስውር አስገድሏል። ሠውሯል። በአደባባይ ገድሎ እንዳይቀበሩ አድርጓል። ስለዚህ ጉዳይ ጆን አቢንክ የተባለው ምሁር ጀምስ ብሩስን በመጥቀስ በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ ቅጽ 3 “The streets of Gondar were strewn with body parts and corpse that were denied decent burial.”

ሹል ሚካኤል በጎንደር የሰው ቆዳ ያስገፍፍ ነበር። ከሁሉም የከፋው ጎጃም ላይ ከፍተቶት በነበረው ጦርነት ስፍር ቁጥር የሌለውን ምርኮኛ በመግደል ቆዳ ማስገፈፉ ነው። በቆዳቸውም ገለባ ጠቀጠቀበት (አስጠቀጠቀበት)። ይኼኔ ነበር የሰብአዊነት፣ የኢትዮጵያዊነት፣ የአማራነት የመጨረሻው ቀይ መስመር የታለፈው። የአማራ ሳይንቱ ራስ ጎሹ፣ የላስታው ገዥ ደጃዝማች ወንድበወሰን ኃይሉ ሰምተው “እንዲህ ዓይነቱ እኩይ ገዥ፣ ኢትዮጵያ ውስጥ እንዴት ይኖራል?” ብለው ለመውጋትና ለማስወገድ ወደ ጎንደር ገሰገሱ። ወዲያውኑም ስሁል ተሸንፎ ወደ አድዋ ሸሸ። ከዚያም ከእንደገና አንሠራርቶ ወደ 40,000 የሚጠጋ ጦር አደራጅቶ ወደ ጎንደር መጣ። ይህን ሁኔታ ጀምስ ብሩስ አብሮት ስለነበር ዘግቦታል።

ከዚያም፣ ጎንደር ላይ እጅግ ከባድ ውጊያ ተካሔደ። እቴጌ ምንትዋብ፣ ራስ ጎሹና ደጃዝማች ወንድበወሰን ከእነ ጦራቸው አፈግፍገው ወደ ጣና ተጠጉ። ከእዚያ የዳሞቱ ደጃች ፋሲሎ ሙሉ ኃይሉን ይዞ፣ ጎሹ፣ ወንድበወሰንና ምንትዋብ በአንድነት ሆነው ስሁልን ገጠሙት። በአንድነት አሸነፉት።

ስሁል በጥላቻና በጭካኔ የዳሸቀ አእምሮ ነው የነበረው። እነራስ ጎሹ ግን ሕግና ሥርዓት ያውቃሉ። ኅሊናም አላቸውና እመኪና መድኃኔ ዓለም (ላስታ) ወስደው አሰሩት እንጂ አልገደሉትም። ወይም ቆዳውን አልገፈፉትም። በቆዳውም ገለባ እንጠቅጥቅበት አላሉም። ከሁለት ዓመት እስራት በኋላ ተለቅቆ ሰፈሩ አድዋ ሔዶ ሞተ።

እነ ራስ ጎሹ፣ ደጃች ወንድበወሰንና ፋሲሎ ለሥልጣን ብለው አይደለም የወጉት፣ ሊወጉትም የተነሱት። ያደረገው ከሰይጣንም ከጭራቅም የባሰ እኩይ ድርጊት ስለፈጸመና ኅሊናቸው ሊቋቋመው ስላልቻለ እንጂ። በመጀመሪያው ውጊያ አሸንፈውት፣ ኋላም ከእንደገና ተደራጅቶ ወግቷቸው ትንሽ እንዲያፈገፍጉ ካደረጋቸው በኋላ እንደ አንድ ልብ መካሪ፣ እንደ አንድ ቃል ተናጋሪ በመሆን በአንድነት አሸነፉት። ተሸንፎም ውጤቱ ኋላ ላይ በእርግጥ ቀድሞው ኢትዮጵያን ወደ ዘመነ መሳፍንት ለመቀየር የሠራው ፍሬ ቢያፈራለትም። [የኢትዮጵያ አምላክ መይሳውን አስነስቶ በሕይወቱ ታግሎም፣ በመሰዋዕትነቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።]

ለ. የዐጼ ዩሐንስ ዘመን

ሚካኤል ስሑል የኢትዮጵያን የአንድነት አስተዳደር ለጊዜውም ቢሆን አደናቀፈው። ዘመነ መሣፍንትንም አመጣ። የኢትዮጵያን አንድነት፣ ጥንካሬ፣ አገረ መንግሥት ምሥረታ እንቅፋት ሆነ። በኢትዮጵያ ሰማይ ሥር፣ ከ80 ዓመታት ላላነሰ በሠፈር መሣፍንት የሚተዳደሩ ግዛቶች ተፈጠሩ። የኢትዮጵያ የአንድነት መንግሥታዊ አስተዳደርም እጅጉን ተዳከመች።

ዓጼ ቴዎድሮስ ኢትዮጵያን አንድ ለማድረግ ያን ያህል ሲጥርና ሲታገል፣ የሚካኤል ስሁል ውላጆች ከሦስትና አራት ትውልድ በኋላም ባንዳነታቸው፣ ፀረ አማራነታቸው፣ ፀረ ኢትዮጵያዊነታቸው ከደም ሥራቸው ጠልቆ የገባ ስለሆነ፣ ዘመናት ቢያልፉም፣ ሌላ ትውልድ ቢመጣም ውላቸውን አይስቱምና ዓጼ ቴዎድሮስን ለማስገደል፣ ባንዳ ሆነው እንግሊዝን እየመሩ መቅደላ አደረሱ። በእርግጥ መይሳውም ለባንዳና ለጠላት እጁን ሳይሰጥ በመሰዋቱ በሕይወቱም በሞቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።

ዩሐንስም እንደ ስሑል ከሀዲም ጨካኝም ነው። የእህቱን የድንቅነሽን ባል፣ አጼ ተክለ ጊዮርጊስን (ዋግሹም ጎበዜን) በንግሥና ዘመኑ ወቅት ያደረሰው የክህደት ድርጊት አንዱ ማሳያ ነው። ዝምድና ምኑም አይደለም።
በተለይ ለጭካኔው ወደር የለውም። የእህቱን ባል፣ ንጉሠ ነገሥቱን (ዐጼ ተክለጊዮርጊስን) ዐይኑን ጎልጉሎ ነው የገደለው።

ዩሐንስ በንግሥና ዘመኑ ያልፈጸመው ነገር የለም። ኋላም የወሎን ሙስሊም ጨፈጨፈ። ልብ በሉ! የውቅሮን ወይም የሰለክለካን ሙስሊም ግን ቅንጣት ነገር አልነካም። የትግሬ ሙስሊምን ክርስቲያን ለማድረግ አልሞከረም፤አልገደለምም። የእሱ ጭፍጨፋ ማዕከሉ የአማራ ሙስሊም ነበር። ከ1870-1875 ዓ.ም ድረስ በነበሩ ዓመታት ዓጼ ዮሐንስ በወሎ ወረባቦ፣ የጁ፣ ቃሉ፣ ራያ፣… ላይ የሚኖሩትን ሙስሊሞች በሙሉ በግድ ኦርቶዶክስ ክርስትናን እንዲከቀበሉ “ሰማይ ዓምድ የለው፤ እስላም ሀገር የለው” የሚል አዋጅ አወጀ። ይህ አዋጅ ተፈጻሚ የሆነው የትግራይ ሙስሊሞች ላይ ሳይሆን የአማራው ሙስሊም ላይ ነበር።

ዮሐንስ ራያ ላይ የፈጸመውን ጭፍጨፋ ለማወቅ የዶ/ር ሲሳይ መንግሥቴን መጽሐፍ ማየት ነው። ከታች የቀረበው ታሪክ፣ መረጃና የተወሰደው ከዚሁ መጽሐፍ ነው። ዩሐንስ፣ ራያ ውስጥ እንጎዬ ሜዳ ላይ በአንድ ቀን ብቻ ከ3,000 ሺ ሰው በላይ ገደሏል። ግድያውን የፈጸመው እንዲህ ነው። የራያ ገዥ ኩቢ ይባላል። ሙስሊም ነው። ኋላ ዓጼ ዩሐንስ ክርስትና አባት ሆነው እሱን የክርስትና ልጅ ያደርገዋል። ለኩቢ እንዲህ የሚል መልዕክት ይልካል። ‹ሰውን ሁሉ ሰብስበህ እንጎየ ሜዳ ጠብቀኝ› የሚል። ኩቢም እንደተባለው አደረገ። ዩሐንስ ግን ገዳይ ወታደር ይዞ፣ የተሰበሰበውን ሰው በሙሉ ገደለ። የራያን ሙስሊምም ክርስቲያንም በአንድ ቀን ለስብሰባ ጠርቶ፣ አታልሎ ጨፈጨፈ።

ይሔን ጊዜ የራያ ሕዝብ እንዲህ ብሎ አንጎራጎረ፡-

• “አትመነው ትግሬን ቢምል ቢገዘት፣
  ክርስትና አንስተው ኩቢን ገደሉት።
  ያበሉታል እንጂ፣ ያጠጡታል እንጂ፣
  እንዴት ይገድሉታል ያረጉትን ልጅ።”

እርግጥ ነው ራሳቸው ትግሬዎቹም ይህንን ባሕርያቸውን በትክክል የሚገልጽ ተመሳሳይ ይዘት ያለው ሥነቃል አላቸው።

“አልነገርኩሽም ወይ ባጥር ተንጠልጥዬ፣
ትግሬ ውሽማ እንጂ ባል አይሆንም ብዬ።” የሚል ነው።

ባል ለመሆን እንኳን እምነት የሚጣልባቸው አይደሉምና ነው ነገሩ አይደለም አገር ለመምራት ሕዝብን ለማስተዳደር ይቅርና።
ዩሐንስ፣ ቃሉ (ወሎ፣ኮምቦልቻና ዙሪያው) ብቻ “ክርስቲያን አንሆንም” ያሉ ከ20,000 በላይ ሙስሊሞችን እንደጨፈጨፈ የፕ/ር ሁሴን አህመድን “Islam in Nineteenth Century Wallo, Ethiopia. Revival, Reform and Reaction ” የሚለውን መጽሐፍ ገጽ 176 ማንበብ ነው። ቦሩ ሜዳ የፈጸመውን ማንም የሚያውቀው ነው። የጁ፣ ወረባቦ፣ ጭፍራ የተጨፈጨፈው ሙስሊም ስፍር ቁጥር የለውም።
ዩሐንስ፣ ሙስሊምን ብቻ ሳይሆን ክርስቲያንንም ጭምር ነው፣የገደለውና የዘረፈው። ሌላውን ትተን ጎጃም የፈጸመውን ብቻ ምሳሌ እናድርገው። ዩሐንስ፣ የጎጃምን ሕዝብ አንድ ነገር ሳያስቀር ዘርፏል። በጣም ብዙ ሕዝብም ገድሏልም። ይህን ጊዜ የጎጃም ሕዝብም እንዲህ አለ፡-

• “በላይናው ጌታ በባልንጀራዎ፣
  በቅዱስ ሚካኤል በባልንጀራዎ፣
  በጽላተ ሙሴ በነጭ አበዛዎ፣
  ጎጃምን ይማሩት ፈሪም አንለዎ።”

ሕዝቡ ይህን ሲል፤ ዩሐንስ እንደክርስቲያን አስቦ፣ በእምነቱ ሕግጋትና ቀኖና የሚገዛና የሚለሳለስ መስሏቸው ነው። ነገር ግን ሰውየው በግብሩ አማራን እየለየ የሚናከስ እንደእብድ ውሻ ነበር።
ዩሐንስ በጎጃም ስለፈጸመው ግፍና ጭፍጨፋ አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ሲናገር እንዲህ ይላል፤ አጤ ምኒልክ በሚለው መጽሐፉ ገጽ 54። “የትግሬ ወታደር ቄሱን ተበተስኪያን፣ ገበሬውን ከዱሩ፣ ነጋዴውን ተመደብሩ እያወጣ ጨረሰው።” ዓጼ ዩሐንስ ወደ መተማ ሲዘምት የጎጃም ሕዝብም እንዲህ ሲል ቃልገባ፣ተራገመም።

• “እንግዲህ ንጉሡ ሰላም ቢመለሱ፣
  ጎልድፏል ማለት ጎጃሜ ምላሱ።”

ያው እዚያ መተማ ቀረ። የጎጃም ሕዝብ ቃሉ አልታጠፈም።

አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ስለጎጃም ዝርፊያ ሲናገር፣ “ባሩድ የሸተተው አውሬና ርሃብ ያባረረው ትግሬ አንድ ነው።” ይላል። ይቀጥልናም “ጎጃምን የመሰለ ደግ አገርም ሦስት ወር ሙሉ የትግሬ አንበጣ መደመደው።” (ገጽ፣52)

ሐ. ኃይለሥላሴ ጉግሳ

የሙቀጫ ግልገሎቹ የሹል ሚካኤል ውላጆች ኢትዮጵያን ለመውቀጥ ቦዝነው አያውቁም። በባንዳ ልጅ ልጆቹ ኢትዮጵያን ጠልተው እንግሊዝን ወደዱ፤ መንገድ መሪ ሆኑ። ዩሐንስ እንዳደረገው የትግሬው መስፍን ኃይለሥላሴ የባዕድ ወራሪን መንገድ እየመሩ ሀገረ-መንግሥቱን አስደፈሩ፤ ኢትዮጵያንም ወጉ። ከእንደገና ከኢትዮጵያ ጣሊያን በልጣባቸው እነኃይለሥላሴ ጉግሳ ወንዝ ተሻግረው ሔደው የሞሶሎኒን የፋሽስት ጦር ቀጤማ እየጎዘጎዙ፣ እየሰገዱ እየተነጠፉ፣ እየመሩ መጡ። ወንዝ ተሻግረው ሔደው ጣሊያንን ኢትዮጵያ ላይ አመጡ። ሚካኤል ስሁላኖች ከኢትዮጵያ እንግሊዝን፣ ከኢትዮጵያ ጣሊያንን ይወዳሉና! ከእንግሊዝና ጣሊያን ኢትዮጵያ ጠላታቸው ናትና። ዛሬ ኢትዮጵያን የገጠሟት እነዚህ ደመኛ ጠላቶች በግብር የፋሽስት ጣሊያን የልጅ ልጆች ናቸው። እንዴውም ዛሬ በተጨባጭ እንድምናስተውለው ለኢትዮጵያና ለኢትዮጵያውያን ያላቸው ጥላቻ ከግብር አባቶቻቸውም በላይ ሁኗል።

በዓለም ላይ የባንዳዎች ውድድር ቢደረግ አሊያም ደረጃ ቢወጣ ኃይለሥላሴ ጉግሳ አንደኛ እንደሚወጣ አያጠራጥርም። ኃይለሥላሴ ጉግሳ በደጃዝማችነት ማዕረግ ሹመኛ ነው። ጣሊያን ወደ ኢትዮጵያ ሲመጣም የዐጼ ኃይለሥላሴን የጦር ዕቅድ ያውቃል። የሚያውቀውን ምሥጢር በሙሉ አስመራ ድረስ ሔዶ ለጣሊያን አስረከበ። ከጣሊያንም ጋር ሆኖ ኢትዮጵያን ወጋ። ኋላ ጣሊያንን ለማባረር እንግሊዞች ከጃንሆይ ጋር ወደኢትዮጵያ ሲመጡ፣ እንደለመደው አስመራ ድረስ ሔዶ ለእንግሊዞቹ ለማደርና ኢትዮጵያን ለመውጋት ተማጸነ። (ለጣሊያንም ለእንግሊዝም ተመሳሳይ ምክንያት፤ ሌላ ምክንያት እንኳን ማቅረብ ያልቻለ ጉድ ነው። ይሔን ታሪክ ሐጋይ ኤርሊክ፣በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ፣ቅጽ 2፣በገጽ-1066 አስፍሮታል።)

ዕድሜ ለጀግኖች አባቶቻችን በየፈፋው ተፋልመው ጣሊያንንም ኃይለሥላሴ ጉግሳና መሰል ባንዳዎችን ድል አድርገው ኢትዮጵያን ነጻ አወጡልን።

መ. የትሕነግ ዘመን

ደርግ ወደ ሥልጣን በመጣ በማግሥቱ ባለ አስራ አንድ ቁጥሮቹ፣ አስራ አንድ ሆነው የካቲት አስራ አንድ ደደቢት ገቡ። ደደቢት የገቡበት ምክንያትም “ጨቋኟ አማራ” ብለው በጥላቻ የሚጠሩትን የአማራ ሕዝብን በመጥላት፣ አማራንም ኢትዮጵያንም ለማፈራረስ ነው። ለወዲያውና ሰሙ፣ ትግሬን ነጻ ማውጣት በሚል ነው። ወርቁ ግን ኢትዮጵያን ማፈራረስ ነው። አማራን አከርካሪውን መስበር ነው። የኦርቶዶክስ ሃይማኖትን ሀብለ ሰረሰሩን መጉመድ ነው። ስልት አድርገው የወሰዱት አማራን ከሌሎች ብሔሮች ጋር ማጋጨት፣የኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያንን ከሌሎች እምነቶች ጋር በጠላትነት እንዲተያዩ ማድረግን ነው።

እስር ቤት ያለው ስብሃት ነጋ፣ አማራንና የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያንን አከርካሪያቸውን ሰብረናቸዋል ብሎ ተናግሯል። ይሔ የጠነባ አስተሳሰብ የጣሊያን ውርስ መሆኑ የታወቀ ነው።

ትሕነግ በደደቢትና በአካባቢው የተወሰኑ ዓመታት ከተርመጠመጠች በኋላ ዋናውን የክህደት ዱላ ያሳረፈቺው ኢሕአፓ ላይ ነበር። ኢሕአፓን አድቅቃ ከመታች በኋላ ለኢሕዲን ምስረታ ድጋፍ ቼረች። በኢሕዴን እርዳታና አጋርነት በአሁኑ የአማራ ክልል አድርጋ አዲስ አበባ ገባች። ከሐዲዋ ትሕነግ በራሷም በኢሕዴን ውስጥም ባስቀመጠቻቸው ባንዳና ሹምባሾች አማካይነት አያሌ የአማራ ልጆችን በየመንገዱ ረሽናለች። መንግሥት ከሆነቺም በኋላ እልፍ አእላፋትን አስራለች፤ሰውራለች፤ገድላለች፤ሌላም ሌላም አድርጋለች። ክህዴት የውርስ “ፀጋቸው” ናትና።

በወንበዴነት ዘመናቸውም፣ አራት ኪሎ ሆነውም የዘረፉት ዓይነቱም ብዛቱም ተመኑም ኅልቆ መሣፍርት የለውም። በድህነት ደደቢት ገቡ። ከዚያ ያዩት ሁሉ ያምራቸዋል። ይዘርፋሉ። ለራሳቸው ማድረግ ባይችሉ እንኳን ያወድሙታል። ምክንያቱም አማራ ጠላታቸው ነውና!

እነመለስ ዜና፣ ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከሶማሌው ከዚያድ ባሬ ጎን ወግነዋል። ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከዩሐንስ አንገት ቆራጭ፣ ከሱዳን ጋር አብረዋል፣ተባብረዋል። አሁንም እየተባበሩ ነው። ከግብጽ ጋር በደደቢትና በመቀሌና ተምቤን ዘመናቸው በኢትዮጵያ ላይ በአንድ ረድፍ በአንድ ዕዝ ሥር እየተመሙ ነው።

ትሕነግ በአማራም፣ በሌሎች ብሔሮችም፣ በኢትዮጵያም ላይ የሠራቺውን ግፍና በደል አገር ያወቀው ፀሐይ የሞቀው ስለሆነ ልተወው። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከዩሐንስ እስከ መለስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን በክፋትም፣ በጥላቻም፣ በቅጥረኝነትም፣ በባንዳነትም፣ በጭካኔም ያውና አንድ ናቸው። ሁሉም ግባቸው በአማራ ቁልቁለት የሚጸና የትግሬ የበላይነት መፍጠር ነበር።

ሲጠቃለል፡-

በሹል ሚካኤል፣ በዐጼ ዩሐንስም በትሕነግም ዘመናት፡-

ሰዎችን በአሰቃቂ ሁኔታ ጨፍጭፈዋል። ሹል ሚካኤል በጎንደርና በጎጃም፣ ዩሐንስ በወሎና በጎጃም፣ ትሕነግ ደደቢት እያለም፣ አራት ኪሎም ሆኖ፣ ኋላም ማይካድራ፣ ጋሊኮማ፣ አጋምሳ እና በሌሎች የአማራና የአፋር መንደሮች ያደረጓቸው ያውና ተመሳሳይ ናቸው።

ዘርፈዋል። በሹል ሚካኤልም፣ በዩሐንስም፣ በትሕነግም ዘመን ለዘረፋቸው ዓይነትና ወደር የለውም። አሁንም የተሰበረ አምፖልና የግለሰብ ዱቄት ሳይቀር እየጫኑ ነው። የማይወስዱትንም እያወደሙ ነው። ሲያወድሙ ከአንበጣ ይብሳሉ።

ሲበዛ ኢ-ሰብአዊ ናቸው። ጦርነት የራሱ ሕግም ይትበሃልም አለው። እነዚህ ግን ከጥንት እስካሁን ያውና አንድ ናቸው። ሕጻናትን እናቶች መግደል። የሰው ቆዳ መግፈፍ፣ ሰውነትን መቆራረጥ …. ከእነሱ ይልቅ አውሬ የተሻለ ሩህሩህ ነው።

በጦርነት ወቅት በዓለም አቀፍ ሕግ የተከለከለውን በሕገ ልቦናም የሚታወቀውን መርሕ መቼም ይሁን መቼ ተከትለው አያውቁም። በምርኮኛ አያያዝ፣ (ሌለው ይቅርና ዐጼ ተክለጊዮርጊስን ያደረጉትን ማስታወስ ነው)፣ ቤተክርስቲያንና መስጅዶችን፣ የግለሰብ መኖሪያ ቤቶችን፣ ገበያዎችን ወዘተ በመጠቀም የታወቁ ከሠይጣን የከፉ ፀረ-ሰው ናቸው። ከጥንት እስከ አሁን።

በክህደት ወደር የላቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን ያውና አንድ ናቸው። ዝምድና ምሥረታን ለሸፍጥ በመጠቀም ክህደት መፈጸም በደማቸው ያለ ነው። ከጥንት እስከ አሁን ድረስ።

ሁሌም ፀረ-ኢትዮጵያ ናቸው። ኢትዮጵያን ማፍረስ እንጂ ማጽናት አልፈጠረባቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ኃይለሥላሴ ጉግሳ፣ከመለስ እስከ ደብረፂዮንና ጌታቸው ረዳ መንጋ ጀሌዎች ኢትዮጵያን ማፍረስ ህልምና ግባቸው ነው። በግብራቸውም በአፋቸውም የተረጋገጠ ሐቅ ነው።

ባንዳነት ተፈጥሯዊ ባህርያቸው ነው። እንደውም ስብሃት ነጋ “ባንዳነት ሥራ ነው” ብሏል። ለመሃላ እንኳን አንድም አርበኛ ያልፈጠረባቸው!
አይደለም ሌላውን ሕዝብ ይቅርና ራሳቸውንም ማስተዳደር የማይችሉ ስለመሆናቸው ገብረሕይወት ባይከዳኝ የጻፈውን ማንበብ ነው። አሁንም እያየነው ነው።

ሲጠቃለል ወያኔ የትግሬ ሃጢያት፤ የኢትዮጵያ ጋንግሪን ነው!
የጋንግሪን መፍትሔ ደግሞ ይታወቃል!!

[Fiyameta]

[Axumezana]

Our heros are your nightmare and they shall contuinue to be in the future.! You may also include Ezana, Demeke Zewdu, Isaias Afeworki, Alula AbaNega, Hayelom, etc!

[Digital Weyane]

ታይማግበር ተጋሩ ሃገራውያን መራሕቲ አይተዓደልናን። መዋእልና ባንዳታት መራሕቲ እይና ተዓዲልና። እዙይ መርገም ይባሃል። አውነ አረጋዊ ፀሓይ ምእንቲ ቅኑዓት መራሕቲ ክህበና ተጋሩ ኣብዛ ቁርፂ እዋን ክንፅፀት አለና።

[Fiyameta]

They have a very interesting history, don't they?

[kerenite]

ከሚካኤል ስሁል እስከ ደብረጺዮን



በውብሸት ሙላት

ዘመን የማይቀይረው የትግሬ ልሒቃን ደመኛነት…

የትግሬ ልሒቃን ጭካኔ ውርሳቸው ነው። ኢ-ሰብአዊነት ውርሳቸው ነው። ዝርፊያ ውርሳቸው ነው። ፀረ ኢትዮጵያዊነትና ባንዳነት ውርሳቸው ነው። ክህደት ውርሳቸው ነው። እነዚህና ሌሎች የክፋትና የጥፋት የውርስ ታሪካቸውን አሁንም ለማስቀጠል እየተንደፋደፉ ነው። “ታሪክ ራሱን ይደግማል!” ይባል የለ?

የትግሬ ልሒቅ የጭካኔ፣ የኢ-ሰብአዊነት፣ የዝርፊያ፣ የፀረ-ኢትዮጵያዊነት፣ የሕግና ሥርዓት ጠልና አፍራሽነታቸውን፣ የባንዳ እና ቅጥረኝነት የጥፋት ታሪክ በየጊዜው እንደ አቦሰድቅ እያገረሸ ይደጋገማል። አሁንም ሰፍቶና ገዝፎ አገርሽቶበታል።

ባለፉት 350 ዓመታት ብቻ ከተከሠቱት የጥፋት ታሪክ አዙሪቶች መካከል የትግሬ ልሒቅ ወደ አገራዊ የሥልጣን ማማ በተጠጋባቸውና በቋመጠባቸው አራት ጊዜያት በሚካኤል ስሁል፣ በዐጼ ዩሐንስ፣ በጣሊያን ወረራ ወቅት በእነራስ ኃይለ ሥላሴ ጉግሳ የባንዳነት ዘመን፣ እና የትሕነግ ዘመናት ወቅት የተፈጸሙትን ብቻ በአብነት እንመልከት።

ሀ. የሚካኤል ስሁል ዘመን

ሚካኤል ስሁል የተወለደው አድዋ ነው። (‘’ስሁል’’ የአማርኛ ትርጉሙ ‘’ሹል’’ ነው።) ስሁል የግብር እንጂ የአባቱ ስም አይደለም። አባቱ አቤቶ ሕዝቅያስ ነው የሚባለው። ከጨካኝነትና ከደመ ቀዝቃዛዊ ፍጹም አረመኔነቱ የተነሳ ሕዝብ ሰጠው ሥያሜ ነው።

ሚካኤል ሹል፣ አገራዊም ይሁን ሌላ ምንም ዓይነት የፖለቲካ ራእይ የሌለው ስግብግብ ራስ ወዳድ ሰው ነበር። በጆን አቢንክ አገላለጽ “He was a ruthless and cold-blooded power politician….. He was not a ruler with political vision beyond control and self-interest.” ይህ ሰው ሥልጣን ማግኘት የጀመረው በባምቦሎ ምላሽ አገረ ገዥ በነበረው በደጃች ዐንደ ሃይማኖት ሥር ብላቴን ጌታ በመሆን ነበር። ገና ከጅምሩ በዚያን ወቅት፣ በሥልጣን ይቀናቀነኛል ብሎ ያሰበውን ደጃች ወልዴን ገደለ።

በመቀጠልም ለአርባ ዓመታት ገደማ አለቃው የነበረው ወደ ሥልጣን ያመጣውን ዐንደ ሃይማኖት የተባለን የአካባቢ ገዥ ገደለ። ከዚያም ግዛቱን አስፋፋ። ቀጥሎም ዐይኑን ወደጎንደር ቤተ-መንግሥት አሳረፈ። እ.አ.አ. በ1765 ልጁን ከእቴጌ ምንትዋብ ሴት ልጅ ከእሌኒ ጋር አጋባ። በ1767 ደግሞ እሱ ራሱ ሌላኛዋን የእቴጌ ምንትዋብን ልጅ አስቴርን አገባ። እህትማማቾቹን አባትና ልጅ አገቡ። ይህ ጋብቻ ጎንደርን የማውደም መወጣጫ መሰላል ፍለጋ ነበር።

በ1769 የእቴጌ ምንትዋብን የልጅ ልጅ ንጉሠ ነገሥት የኢዮአስ ጎንደር ገብቶ ራስቢትወደድ ሆነ። የንጉሥ ኢዮአስን ሥርዓት አፍርሶ፣ ንጉሡን የሞት ፍርድ አስፈርዶ በሻሽ አሳንቆ ገደለው። ሹል ሚካኤል የገደለው የሚስቱን ወንድም ማለት ነው። በዘመኑ ንጉሥ መግደል ማለት የኢትዮጵያን ሉአላዊነት የማፍረስ ያህል የሀገር ክህደት ተግባር ተደርጎ ይቆጠራል። በወቅቱ አንድ የትግሬ ደብተራ ባቀረበው ምክር ‹ንጉሥ በጠመንጃ አይገደልም እንጅ፤ በሻሽ ታንቆ ይገደላል› ሲል የሀገር ክህደቱን ጽድቅ ለማስመሰል መሞከሩን ተክለጻዲቅ መኩሪያ የኢትዮጵያ ታሪክ ከአጼ ልምነድንግል እስከ አጼ ቴዎድሮስ (374) ይገልጹታል። የደብተራው ምክር ንጉሥ የሀገር ሉአላዊነት መገለጫ በመሆኑ ንጉሥ መግደል ሀገር እንደማፍረስ የሚቆጠር በመሆኑ ከተጠያቂነቱ ለማሸሽ የፈጠረው የክፋት ምክር መሆኑ ነበር። ‹ንጉሡ ላይ እጅህን አታንሳ› የሚለውን የዘመኑ የማይገሰስ መርህ በትግሬ ክፋት ተጥሷል።

ከዚያም ዳግሚዊ ዩሐንስን (አንድ እጅ የሌለውን፣ መዋጋት የማይችልና ሕዝቡ እንደ ንጉሥ ሊቀበለው የማይችልን) ንጉሠ ነገሥት አደርጎ ሾመ። ከአምስት ወራት በኋላ እሱንም ገደለው። ጎንደር እጅግ በርካታ ሰዎችን (መኳንንቶችን፣ ቄሶችን፣ አዝማሪዎችን፣…) በስውር አስገድሏል። ሠውሯል። በአደባባይ ገድሎ እንዳይቀበሩ አድርጓል። ስለዚህ ጉዳይ ጆን አቢንክ የተባለው ምሁር ጀምስ ብሩስን በመጥቀስ በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ ቅጽ 3 “The streets of Gondar were strewn with body parts and corpse that were denied decent burial.”

ሹል ሚካኤል በጎንደር የሰው ቆዳ ያስገፍፍ ነበር። ከሁሉም የከፋው ጎጃም ላይ ከፍተቶት በነበረው ጦርነት ስፍር ቁጥር የሌለውን ምርኮኛ በመግደል ቆዳ ማስገፈፉ ነው። በቆዳቸውም ገለባ ጠቀጠቀበት (አስጠቀጠቀበት)። ይኼኔ ነበር የሰብአዊነት፣ የኢትዮጵያዊነት፣ የአማራነት የመጨረሻው ቀይ መስመር የታለፈው። የአማራ ሳይንቱ ራስ ጎሹ፣ የላስታው ገዥ ደጃዝማች ወንድበወሰን ኃይሉ ሰምተው “እንዲህ ዓይነቱ እኩይ ገዥ፣ ኢትዮጵያ ውስጥ እንዴት ይኖራል?” ብለው ለመውጋትና ለማስወገድ ወደ ጎንደር ገሰገሱ። ወዲያውኑም ስሁል ተሸንፎ ወደ አድዋ ሸሸ። ከዚያም ከእንደገና አንሠራርቶ ወደ 40,000 የሚጠጋ ጦር አደራጅቶ ወደ ጎንደር መጣ። ይህን ሁኔታ ጀምስ ብሩስ አብሮት ስለነበር ዘግቦታል።

ከዚያም፣ ጎንደር ላይ እጅግ ከባድ ውጊያ ተካሔደ። እቴጌ ምንትዋብ፣ ራስ ጎሹና ደጃዝማች ወንድበወሰን ከእነ ጦራቸው አፈግፍገው ወደ ጣና ተጠጉ። ከእዚያ የዳሞቱ ደጃች ፋሲሎ ሙሉ ኃይሉን ይዞ፣ ጎሹ፣ ወንድበወሰንና ምንትዋብ በአንድነት ሆነው ስሁልን ገጠሙት። በአንድነት አሸነፉት።

ስሁል በጥላቻና በጭካኔ የዳሸቀ አእምሮ ነው የነበረው። እነራስ ጎሹ ግን ሕግና ሥርዓት ያውቃሉ። ኅሊናም አላቸውና እመኪና መድኃኔ ዓለም (ላስታ) ወስደው አሰሩት እንጂ አልገደሉትም። ወይም ቆዳውን አልገፈፉትም። በቆዳውም ገለባ እንጠቅጥቅበት አላሉም። ከሁለት ዓመት እስራት በኋላ ተለቅቆ ሰፈሩ አድዋ ሔዶ ሞተ።

እነ ራስ ጎሹ፣ ደጃች ወንድበወሰንና ፋሲሎ ለሥልጣን ብለው አይደለም የወጉት፣ ሊወጉትም የተነሱት። ያደረገው ከሰይጣንም ከጭራቅም የባሰ እኩይ ድርጊት ስለፈጸመና ኅሊናቸው ሊቋቋመው ስላልቻለ እንጂ። በመጀመሪያው ውጊያ አሸንፈውት፣ ኋላም ከእንደገና ተደራጅቶ ወግቷቸው ትንሽ እንዲያፈገፍጉ ካደረጋቸው በኋላ እንደ አንድ ልብ መካሪ፣ እንደ አንድ ቃል ተናጋሪ በመሆን በአንድነት አሸነፉት። ተሸንፎም ውጤቱ ኋላ ላይ በእርግጥ ቀድሞው ኢትዮጵያን ወደ ዘመነ መሳፍንት ለመቀየር የሠራው ፍሬ ቢያፈራለትም። [የኢትዮጵያ አምላክ መይሳውን አስነስቶ በሕይወቱ ታግሎም፣ በመሰዋዕትነቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።]

ለ. የዐጼ ዩሐንስ ዘመን

ሚካኤል ስሑል የኢትዮጵያን የአንድነት አስተዳደር ለጊዜውም ቢሆን አደናቀፈው። ዘመነ መሣፍንትንም አመጣ። የኢትዮጵያን አንድነት፣ ጥንካሬ፣ አገረ መንግሥት ምሥረታ እንቅፋት ሆነ። በኢትዮጵያ ሰማይ ሥር፣ ከ80 ዓመታት ላላነሰ በሠፈር መሣፍንት የሚተዳደሩ ግዛቶች ተፈጠሩ። የኢትዮጵያ የአንድነት መንግሥታዊ አስተዳደርም እጅጉን ተዳከመች።

ዓጼ ቴዎድሮስ ኢትዮጵያን አንድ ለማድረግ ያን ያህል ሲጥርና ሲታገል፣ የሚካኤል ስሁል ውላጆች ከሦስትና አራት ትውልድ በኋላም ባንዳነታቸው፣ ፀረ አማራነታቸው፣ ፀረ ኢትዮጵያዊነታቸው ከደም ሥራቸው ጠልቆ የገባ ስለሆነ፣ ዘመናት ቢያልፉም፣ ሌላ ትውልድ ቢመጣም ውላቸውን አይስቱምና ዓጼ ቴዎድሮስን ለማስገደል፣ ባንዳ ሆነው እንግሊዝን እየመሩ መቅደላ አደረሱ። በእርግጥ መይሳውም ለባንዳና ለጠላት እጁን ሳይሰጥ በመሰዋቱ በሕይወቱም በሞቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።

ዩሐንስም እንደ ስሑል ከሀዲም ጨካኝም ነው። የእህቱን የድንቅነሽን ባል፣ አጼ ተክለ ጊዮርጊስን (ዋግሹም ጎበዜን) በንግሥና ዘመኑ ወቅት ያደረሰው የክህደት ድርጊት አንዱ ማሳያ ነው። ዝምድና ምኑም አይደለም።
በተለይ ለጭካኔው ወደር የለውም። የእህቱን ባል፣ ንጉሠ ነገሥቱን (ዐጼ ተክለጊዮርጊስን) ዐይኑን ጎልጉሎ ነው የገደለው።

ዩሐንስ በንግሥና ዘመኑ ያልፈጸመው ነገር የለም። ኋላም የወሎን ሙስሊም ጨፈጨፈ። ልብ በሉ! የውቅሮን ወይም የሰለክለካን ሙስሊም ግን ቅንጣት ነገር አልነካም። የትግሬ ሙስሊምን ክርስቲያን ለማድረግ አልሞከረም፤አልገደለምም። የእሱ ጭፍጨፋ ማዕከሉ የአማራ ሙስሊም ነበር። ከ1870-1875 ዓ.ም ድረስ በነበሩ ዓመታት ዓጼ ዮሐንስ በወሎ ወረባቦ፣ የጁ፣ ቃሉ፣ ራያ፣… ላይ የሚኖሩትን ሙስሊሞች በሙሉ በግድ ኦርቶዶክስ ክርስትናን እንዲከቀበሉ “ሰማይ ዓምድ የለው፤ እስላም ሀገር የለው” የሚል አዋጅ አወጀ። ይህ አዋጅ ተፈጻሚ የሆነው የትግራይ ሙስሊሞች ላይ ሳይሆን የአማራው ሙስሊም ላይ ነበር።

ዮሐንስ ራያ ላይ የፈጸመውን ጭፍጨፋ ለማወቅ የዶ/ር ሲሳይ መንግሥቴን መጽሐፍ ማየት ነው። ከታች የቀረበው ታሪክ፣ መረጃና የተወሰደው ከዚሁ መጽሐፍ ነው። ዩሐንስ፣ ራያ ውስጥ እንጎዬ ሜዳ ላይ በአንድ ቀን ብቻ ከ3,000 ሺ ሰው በላይ ገደሏል። ግድያውን የፈጸመው እንዲህ ነው። የራያ ገዥ ኩቢ ይባላል። ሙስሊም ነው። ኋላ ዓጼ ዩሐንስ ክርስትና አባት ሆነው እሱን የክርስትና ልጅ ያደርገዋል። ለኩቢ እንዲህ የሚል መልዕክት ይልካል። ‹ሰውን ሁሉ ሰብስበህ እንጎየ ሜዳ ጠብቀኝ› የሚል። ኩቢም እንደተባለው አደረገ። ዩሐንስ ግን ገዳይ ወታደር ይዞ፣ የተሰበሰበውን ሰው በሙሉ ገደለ። የራያን ሙስሊምም ክርስቲያንም በአንድ ቀን ለስብሰባ ጠርቶ፣ አታልሎ ጨፈጨፈ።

ይሔን ጊዜ የራያ ሕዝብ እንዲህ ብሎ አንጎራጎረ፡-

• “አትመነው ትግሬን ቢምል ቢገዘት፣
  ክርስትና አንስተው ኩቢን ገደሉት።
  ያበሉታል እንጂ፣ ያጠጡታል እንጂ፣
  እንዴት ይገድሉታል ያረጉትን ልጅ።”

እርግጥ ነው ራሳቸው ትግሬዎቹም ይህንን ባሕርያቸውን በትክክል የሚገልጽ ተመሳሳይ ይዘት ያለው ሥነቃል አላቸው።

“አልነገርኩሽም ወይ ባጥር ተንጠልጥዬ፣
ትግሬ ውሽማ እንጂ ባል አይሆንም ብዬ።” የሚል ነው።

ባል ለመሆን እንኳን እምነት የሚጣልባቸው አይደሉምና ነው ነገሩ አይደለም አገር ለመምራት ሕዝብን ለማስተዳደር ይቅርና።
ዩሐንስ፣ ቃሉ (ወሎ፣ኮምቦልቻና ዙሪያው) ብቻ “ክርስቲያን አንሆንም” ያሉ ከ20,000 በላይ ሙስሊሞችን እንደጨፈጨፈ የፕ/ር ሁሴን አህመድን “Islam in Nineteenth Century Wallo, Ethiopia. Revival, Reform and Reaction ” የሚለውን መጽሐፍ ገጽ 176 ማንበብ ነው። ቦሩ ሜዳ የፈጸመውን ማንም የሚያውቀው ነው። የጁ፣ ወረባቦ፣ ጭፍራ የተጨፈጨፈው ሙስሊም ስፍር ቁጥር የለውም።
ዩሐንስ፣ ሙስሊምን ብቻ ሳይሆን ክርስቲያንንም ጭምር ነው፣የገደለውና የዘረፈው። ሌላውን ትተን ጎጃም የፈጸመውን ብቻ ምሳሌ እናድርገው። ዩሐንስ፣ የጎጃምን ሕዝብ አንድ ነገር ሳያስቀር ዘርፏል። በጣም ብዙ ሕዝብም ገድሏልም። ይህን ጊዜ የጎጃም ሕዝብም እንዲህ አለ፡-

• “በላይናው ጌታ በባልንጀራዎ፣
  በቅዱስ ሚካኤል በባልንጀራዎ፣
  በጽላተ ሙሴ በነጭ አበዛዎ፣
  ጎጃምን ይማሩት ፈሪም አንለዎ።”

ሕዝቡ ይህን ሲል፤ ዩሐንስ እንደክርስቲያን አስቦ፣ በእምነቱ ሕግጋትና ቀኖና የሚገዛና የሚለሳለስ መስሏቸው ነው። ነገር ግን ሰውየው በግብሩ አማራን እየለየ የሚናከስ እንደእብድ ውሻ ነበር።
ዩሐንስ በጎጃም ስለፈጸመው ግፍና ጭፍጨፋ አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ሲናገር እንዲህ ይላል፤ አጤ ምኒልክ በሚለው መጽሐፉ ገጽ 54። “የትግሬ ወታደር ቄሱን ተበተስኪያን፣ ገበሬውን ከዱሩ፣ ነጋዴውን ተመደብሩ እያወጣ ጨረሰው።” ዓጼ ዩሐንስ ወደ መተማ ሲዘምት የጎጃም ሕዝብም እንዲህ ሲል ቃልገባ፣ተራገመም።

• “እንግዲህ ንጉሡ ሰላም ቢመለሱ፣
  ጎልድፏል ማለት ጎጃሜ ምላሱ።”

ያው እዚያ መተማ ቀረ። የጎጃም ሕዝብ ቃሉ አልታጠፈም።

አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ስለጎጃም ዝርፊያ ሲናገር፣ “ባሩድ የሸተተው አውሬና ርሃብ ያባረረው ትግሬ አንድ ነው።” ይላል። ይቀጥልናም “ጎጃምን የመሰለ ደግ አገርም ሦስት ወር ሙሉ የትግሬ አንበጣ መደመደው።” (ገጽ፣52)

ሐ. ኃይለሥላሴ ጉግሳ

የሙቀጫ ግልገሎቹ የሹል ሚካኤል ውላጆች ኢትዮጵያን ለመውቀጥ ቦዝነው አያውቁም። በባንዳ ልጅ ልጆቹ ኢትዮጵያን ጠልተው እንግሊዝን ወደዱ፤ መንገድ መሪ ሆኑ። ዩሐንስ እንዳደረገው የትግሬው መስፍን ኃይለሥላሴ የባዕድ ወራሪን መንገድ እየመሩ ሀገረ-መንግሥቱን አስደፈሩ፤ ኢትዮጵያንም ወጉ። ከእንደገና ከኢትዮጵያ ጣሊያን በልጣባቸው እነኃይለሥላሴ ጉግሳ ወንዝ ተሻግረው ሔደው የሞሶሎኒን የፋሽስት ጦር ቀጤማ እየጎዘጎዙ፣ እየሰገዱ እየተነጠፉ፣ እየመሩ መጡ። ወንዝ ተሻግረው ሔደው ጣሊያንን ኢትዮጵያ ላይ አመጡ። ሚካኤል ስሁላኖች ከኢትዮጵያ እንግሊዝን፣ ከኢትዮጵያ ጣሊያንን ይወዳሉና! ከእንግሊዝና ጣሊያን ኢትዮጵያ ጠላታቸው ናትና። ዛሬ ኢትዮጵያን የገጠሟት እነዚህ ደመኛ ጠላቶች በግብር የፋሽስት ጣሊያን የልጅ ልጆች ናቸው። እንዴውም ዛሬ በተጨባጭ እንድምናስተውለው ለኢትዮጵያና ለኢትዮጵያውያን ያላቸው ጥላቻ ከግብር አባቶቻቸውም በላይ ሁኗል።

በዓለም ላይ የባንዳዎች ውድድር ቢደረግ አሊያም ደረጃ ቢወጣ ኃይለሥላሴ ጉግሳ አንደኛ እንደሚወጣ አያጠራጥርም። ኃይለሥላሴ ጉግሳ በደጃዝማችነት ማዕረግ ሹመኛ ነው። ጣሊያን ወደ ኢትዮጵያ ሲመጣም የዐጼ ኃይለሥላሴን የጦር ዕቅድ ያውቃል። የሚያውቀውን ምሥጢር በሙሉ አስመራ ድረስ ሔዶ ለጣሊያን አስረከበ። ከጣሊያንም ጋር ሆኖ ኢትዮጵያን ወጋ። ኋላ ጣሊያንን ለማባረር እንግሊዞች ከጃንሆይ ጋር ወደኢትዮጵያ ሲመጡ፣ እንደለመደው አስመራ ድረስ ሔዶ ለእንግሊዞቹ ለማደርና ኢትዮጵያን ለመውጋት ተማጸነ። (ለጣሊያንም ለእንግሊዝም ተመሳሳይ ምክንያት፤ ሌላ ምክንያት እንኳን ማቅረብ ያልቻለ ጉድ ነው። ይሔን ታሪክ ሐጋይ ኤርሊክ፣በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ፣ቅጽ 2፣በገጽ-1066 አስፍሮታል።)

ዕድሜ ለጀግኖች አባቶቻችን በየፈፋው ተፋልመው ጣሊያንንም ኃይለሥላሴ ጉግሳና መሰል ባንዳዎችን ድል አድርገው ኢትዮጵያን ነጻ አወጡልን።

መ. የትሕነግ ዘመን

ደርግ ወደ ሥልጣን በመጣ በማግሥቱ ባለ አስራ አንድ ቁጥሮቹ፣ አስራ አንድ ሆነው የካቲት አስራ አንድ ደደቢት ገቡ። ደደቢት የገቡበት ምክንያትም “ጨቋኟ አማራ” ብለው በጥላቻ የሚጠሩትን የአማራ ሕዝብን በመጥላት፣ አማራንም ኢትዮጵያንም ለማፈራረስ ነው። ለወዲያውና ሰሙ፣ ትግሬን ነጻ ማውጣት በሚል ነው። ወርቁ ግን ኢትዮጵያን ማፈራረስ ነው። አማራን አከርካሪውን መስበር ነው። የኦርቶዶክስ ሃይማኖትን ሀብለ ሰረሰሩን መጉመድ ነው። ስልት አድርገው የወሰዱት አማራን ከሌሎች ብሔሮች ጋር ማጋጨት፣የኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያንን ከሌሎች እምነቶች ጋር በጠላትነት እንዲተያዩ ማድረግን ነው።

እስር ቤት ያለው ስብሃት ነጋ፣ አማራንና የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያንን አከርካሪያቸውን ሰብረናቸዋል ብሎ ተናግሯል። ይሔ የጠነባ አስተሳሰብ የጣሊያን ውርስ መሆኑ የታወቀ ነው።

ትሕነግ በደደቢትና በአካባቢው የተወሰኑ ዓመታት ከተርመጠመጠች በኋላ ዋናውን የክህደት ዱላ ያሳረፈቺው ኢሕአፓ ላይ ነበር። ኢሕአፓን አድቅቃ ከመታች በኋላ ለኢሕዲን ምስረታ ድጋፍ ቼረች። በኢሕዴን እርዳታና አጋርነት በአሁኑ የአማራ ክልል አድርጋ አዲስ አበባ ገባች። ከሐዲዋ ትሕነግ በራሷም በኢሕዴን ውስጥም ባስቀመጠቻቸው ባንዳና ሹምባሾች አማካይነት አያሌ የአማራ ልጆችን በየመንገዱ ረሽናለች። መንግሥት ከሆነቺም በኋላ እልፍ አእላፋትን አስራለች፤ሰውራለች፤ገድላለች፤ሌላም ሌላም አድርጋለች። ክህዴት የውርስ “ፀጋቸው” ናትና።

በወንበዴነት ዘመናቸውም፣ አራት ኪሎ ሆነውም የዘረፉት ዓይነቱም ብዛቱም ተመኑም ኅልቆ መሣፍርት የለውም። በድህነት ደደቢት ገቡ። ከዚያ ያዩት ሁሉ ያምራቸዋል። ይዘርፋሉ። ለራሳቸው ማድረግ ባይችሉ እንኳን ያወድሙታል። ምክንያቱም አማራ ጠላታቸው ነውና!

እነመለስ ዜና፣ ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከሶማሌው ከዚያድ ባሬ ጎን ወግነዋል። ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከዩሐንስ አንገት ቆራጭ፣ ከሱዳን ጋር አብረዋል፣ተባብረዋል። አሁንም እየተባበሩ ነው። ከግብጽ ጋር በደደቢትና በመቀሌና ተምቤን ዘመናቸው በኢትዮጵያ ላይ በአንድ ረድፍ በአንድ ዕዝ ሥር እየተመሙ ነው።

ትሕነግ በአማራም፣ በሌሎች ብሔሮችም፣ በኢትዮጵያም ላይ የሠራቺውን ግፍና በደል አገር ያወቀው ፀሐይ የሞቀው ስለሆነ ልተወው። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከዩሐንስ እስከ መለስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን በክፋትም፣ በጥላቻም፣ በቅጥረኝነትም፣ በባንዳነትም፣ በጭካኔም ያውና አንድ ናቸው። ሁሉም ግባቸው በአማራ ቁልቁለት የሚጸና የትግሬ የበላይነት መፍጠር ነበር።

ሲጠቃለል፡-

በሹል ሚካኤል፣ በዐጼ ዩሐንስም በትሕነግም ዘመናት፡-

ሰዎችን በአሰቃቂ ሁኔታ ጨፍጭፈዋል። ሹል ሚካኤል በጎንደርና በጎጃም፣ ዩሐንስ በወሎና በጎጃም፣ ትሕነግ ደደቢት እያለም፣ አራት ኪሎም ሆኖ፣ ኋላም ማይካድራ፣ ጋሊኮማ፣ አጋምሳ እና በሌሎች የአማራና የአፋር መንደሮች ያደረጓቸው ያውና ተመሳሳይ ናቸው።

ዘርፈዋል። በሹል ሚካኤልም፣ በዩሐንስም፣ በትሕነግም ዘመን ለዘረፋቸው ዓይነትና ወደር የለውም። አሁንም የተሰበረ አምፖልና የግለሰብ ዱቄት ሳይቀር እየጫኑ ነው። የማይወስዱትንም እያወደሙ ነው። ሲያወድሙ ከአንበጣ ይብሳሉ።

ሲበዛ ኢ-ሰብአዊ ናቸው። ጦርነት የራሱ ሕግም ይትበሃልም አለው። እነዚህ ግን ከጥንት እስካሁን ያውና አንድ ናቸው። ሕጻናትን እናቶች መግደል። የሰው ቆዳ መግፈፍ፣ ሰውነትን መቆራረጥ …. ከእነሱ ይልቅ አውሬ የተሻለ ሩህሩህ ነው።

በጦርነት ወቅት በዓለም አቀፍ ሕግ የተከለከለውን በሕገ ልቦናም የሚታወቀውን መርሕ መቼም ይሁን መቼ ተከትለው አያውቁም። በምርኮኛ አያያዝ፣ (ሌለው ይቅርና ዐጼ ተክለጊዮርጊስን ያደረጉትን ማስታወስ ነው)፣ ቤተክርስቲያንና መስጅዶችን፣ የግለሰብ መኖሪያ ቤቶችን፣ ገበያዎችን ወዘተ በመጠቀም የታወቁ ከሠይጣን የከፉ ፀረ-ሰው ናቸው። ከጥንት እስከ አሁን።

በክህደት ወደር የላቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን ያውና አንድ ናቸው። ዝምድና ምሥረታን ለሸፍጥ በመጠቀም ክህደት መፈጸም በደማቸው ያለ ነው። ከጥንት እስከ አሁን ድረስ።

ሁሌም ፀረ-ኢትዮጵያ ናቸው። ኢትዮጵያን ማፍረስ እንጂ ማጽናት አልፈጠረባቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ኃይለሥላሴ ጉግሳ፣ከመለስ እስከ ደብረፂዮንና ጌታቸው ረዳ መንጋ ጀሌዎች ኢትዮጵያን ማፍረስ ህልምና ግባቸው ነው። በግብራቸውም በአፋቸውም የተረጋገጠ ሐቅ ነው።

ባንዳነት ተፈጥሯዊ ባህርያቸው ነው። እንደውም ስብሃት ነጋ “ባንዳነት ሥራ ነው” ብሏል። ለመሃላ እንኳን አንድም አርበኛ ያልፈጠረባቸው!
አይደለም ሌላውን ሕዝብ ይቅርና ራሳቸውንም ማስተዳደር የማይችሉ ስለመሆናቸው ገብረሕይወት ባይከዳኝ የጻፈውን ማንበብ ነው። አሁንም እያየነው ነው።

ሲጠቃለል ወያኔ የትግሬ ሃጢያት፤ የኢትዮጵያ ጋንግሪን ነው!
የጋንግሪን መፍትሔ ደግሞ ይታወቃል!!

Fiyametta, your yesteryear allies the weyannes have stood by your side when you were attacking the ELF aka jebha. My jebha. I will never ever forgive the weyannes for that.

Back to the topic at hand. The tigriyans were evil since the time of sihul michael but you forgot to include the most evil among them Dejach wube. The tigriyans disown him, they say he is from simen or gondere and not a tigriyan. The daughter of dejach wube turu werk was voluntarily or involuntarily married to atse tedros. She was 13 years old kid then. Some say her family accepted the marriage hoping that tedros will release her father from the harsh captivity.

Time allowing, I will write more about it.

[Abere]

ይህ ነገር መጽሐፍ ነው እንደ? እባካችሁ ገዝቸ ለማንበብ እፈልጋለሁ። ምን መደብር ይገኛል? ማወቅ መልካም ነው።

[Abdisa]

I'm of the strong opinion that, when the agame are granted their request for Tigray's secession, they should be made to sign an agreement that says their decision is permanent and irreversible, and that they irrevocably waive any rights of appeal.

Do you agree?

[Digital Weyane]

I'm of the strong opinion that, when the agame are granted their request for Tigray's secession, they should be made to sign an agreement that says their decision is permanent and irreversible, and that they irrevocably waive any rights of appeal.

Do you agree?

ዊ አግሪ ኦን ብሪንስብል (principle)። ባለ አምስት ነጥብ መስመማምያ ሀሳብ ኡስክናቀርብ ድረስ ኡባክዎን ይታገሱን።

[Meleket]

ከሚካኤል ስሁል እስከ ደብረጺዮን



በውብሸት ሙላት

ዘመን የማይቀይረው የትግሬ ልሒቃን ደመኛነት…

የትግሬ ልሒቃን ጭካኔ ውርሳቸው ነው። ኢ-ሰብአዊነት ውርሳቸው ነው። ዝርፊያ ውርሳቸው ነው። ፀረ ኢትዮጵያዊነትና ባንዳነት ውርሳቸው ነው። ክህደት ውርሳቸው ነው። እነዚህና ሌሎች የክፋትና የጥፋት የውርስ ታሪካቸውን አሁንም ለማስቀጠል እየተንደፋደፉ ነው። “ታሪክ ራሱን ይደግማል!” ይባል የለ?

የትግሬ ልሒቅ የጭካኔ፣ የኢ-ሰብአዊነት፣ የዝርፊያ፣ የፀረ-ኢትዮጵያዊነት፣ የሕግና ሥርዓት ጠልና አፍራሽነታቸውን፣ የባንዳ እና ቅጥረኝነት የጥፋት ታሪክ በየጊዜው እንደ አቦሰድቅ እያገረሸ ይደጋገማል። አሁንም ሰፍቶና ገዝፎ አገርሽቶበታል።

ባለፉት 350 ዓመታት ብቻ ከተከሠቱት የጥፋት ታሪክ አዙሪቶች መካከል የትግሬ ልሒቅ ወደ አገራዊ የሥልጣን ማማ በተጠጋባቸውና በቋመጠባቸው አራት ጊዜያት በሚካኤል ስሁል፣ በዐጼ ዩሐንስ፣ በጣሊያን ወረራ ወቅት በእነራስ ኃይለ ሥላሴ ጉግሳ የባንዳነት ዘመን፣ እና የትሕነግ ዘመናት ወቅት የተፈጸሙትን ብቻ በአብነት እንመልከት።

ሀ. የሚካኤል ስሁል ዘመን

ሚካኤል ስሁል የተወለደው አድዋ ነው። (‘’ስሁል’’ የአማርኛ ትርጉሙ ‘’ሹል’’ ነው።) ስሁል የግብር እንጂ የአባቱ ስም አይደለም። አባቱ አቤቶ ሕዝቅያስ ነው የሚባለው። ከጨካኝነትና ከደመ ቀዝቃዛዊ ፍጹም አረመኔነቱ የተነሳ ሕዝብ ሰጠው ሥያሜ ነው።

ሚካኤል ሹል፣ አገራዊም ይሁን ሌላ ምንም ዓይነት የፖለቲካ ራእይ የሌለው ስግብግብ ራስ ወዳድ ሰው ነበር። በጆን አቢንክ አገላለጽ “He was a ruthless and cold-blooded power politician….. He was not a ruler with political vision beyond control and self-interest.” ይህ ሰው ሥልጣን ማግኘት የጀመረው በባምቦሎ ምላሽ አገረ ገዥ በነበረው በደጃች ዐንደ ሃይማኖት ሥር ብላቴን ጌታ በመሆን ነበር። ገና ከጅምሩ በዚያን ወቅት፣ በሥልጣን ይቀናቀነኛል ብሎ ያሰበውን ደጃች ወልዴን ገደለ።

በመቀጠልም ለአርባ ዓመታት ገደማ አለቃው የነበረው ወደ ሥልጣን ያመጣውን ዐንደ ሃይማኖት የተባለን የአካባቢ ገዥ ገደለ። ከዚያም ግዛቱን አስፋፋ። ቀጥሎም ዐይኑን ወደጎንደር ቤተ-መንግሥት አሳረፈ። እ.አ.አ. በ1765 ልጁን ከእቴጌ ምንትዋብ ሴት ልጅ ከእሌኒ ጋር አጋባ። በ1767 ደግሞ እሱ ራሱ ሌላኛዋን የእቴጌ ምንትዋብን ልጅ አስቴርን አገባ። እህትማማቾቹን አባትና ልጅ አገቡ። ይህ ጋብቻ ጎንደርን የማውደም መወጣጫ መሰላል ፍለጋ ነበር።

በ1769 የእቴጌ ምንትዋብን የልጅ ልጅ ንጉሠ ነገሥት የኢዮአስ ጎንደር ገብቶ ራስቢትወደድ ሆነ። የንጉሥ ኢዮአስን ሥርዓት አፍርሶ፣ ንጉሡን የሞት ፍርድ አስፈርዶ በሻሽ አሳንቆ ገደለው። ሹል ሚካኤል የገደለው የሚስቱን ወንድም ማለት ነው። በዘመኑ ንጉሥ መግደል ማለት የኢትዮጵያን ሉአላዊነት የማፍረስ ያህል የሀገር ክህደት ተግባር ተደርጎ ይቆጠራል። በወቅቱ አንድ የትግሬ ደብተራ ባቀረበው ምክር ‹ንጉሥ በጠመንጃ አይገደልም እንጅ፤ በሻሽ ታንቆ ይገደላል› ሲል የሀገር ክህደቱን ጽድቅ ለማስመሰል መሞከሩን ተክለጻዲቅ መኩሪያ የኢትዮጵያ ታሪክ ከአጼ ልምነድንግል እስከ አጼ ቴዎድሮስ (374) ይገልጹታል። የደብተራው ምክር ንጉሥ የሀገር ሉአላዊነት መገለጫ በመሆኑ ንጉሥ መግደል ሀገር እንደማፍረስ የሚቆጠር በመሆኑ ከተጠያቂነቱ ለማሸሽ የፈጠረው የክፋት ምክር መሆኑ ነበር። ‹ንጉሡ ላይ እጅህን አታንሳ› የሚለውን የዘመኑ የማይገሰስ መርህ በትግሬ ክፋት ተጥሷል።

ከዚያም ዳግሚዊ ዩሐንስን (አንድ እጅ የሌለውን፣ መዋጋት የማይችልና ሕዝቡ እንደ ንጉሥ ሊቀበለው የማይችልን) ንጉሠ ነገሥት አደርጎ ሾመ። ከአምስት ወራት በኋላ እሱንም ገደለው። ጎንደር እጅግ በርካታ ሰዎችን (መኳንንቶችን፣ ቄሶችን፣ አዝማሪዎችን፣…) በስውር አስገድሏል። ሠውሯል። በአደባባይ ገድሎ እንዳይቀበሩ አድርጓል። ስለዚህ ጉዳይ ጆን አቢንክ የተባለው ምሁር ጀምስ ብሩስን በመጥቀስ በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ ቅጽ 3 “The streets of Gondar were strewn with body parts and corpse that were denied decent burial.”

ሹል ሚካኤል በጎንደር የሰው ቆዳ ያስገፍፍ ነበር። ከሁሉም የከፋው ጎጃም ላይ ከፍተቶት በነበረው ጦርነት ስፍር ቁጥር የሌለውን ምርኮኛ በመግደል ቆዳ ማስገፈፉ ነው። በቆዳቸውም ገለባ ጠቀጠቀበት (አስጠቀጠቀበት)። ይኼኔ ነበር የሰብአዊነት፣ የኢትዮጵያዊነት፣ የአማራነት የመጨረሻው ቀይ መስመር የታለፈው። የአማራ ሳይንቱ ራስ ጎሹ፣ የላስታው ገዥ ደጃዝማች ወንድበወሰን ኃይሉ ሰምተው “እንዲህ ዓይነቱ እኩይ ገዥ፣ ኢትዮጵያ ውስጥ እንዴት ይኖራል?” ብለው ለመውጋትና ለማስወገድ ወደ ጎንደር ገሰገሱ። ወዲያውኑም ስሁል ተሸንፎ ወደ አድዋ ሸሸ። ከዚያም ከእንደገና አንሠራርቶ ወደ 40,000 የሚጠጋ ጦር አደራጅቶ ወደ ጎንደር መጣ። ይህን ሁኔታ ጀምስ ብሩስ አብሮት ስለነበር ዘግቦታል።

ከዚያም፣ ጎንደር ላይ እጅግ ከባድ ውጊያ ተካሔደ። እቴጌ ምንትዋብ፣ ራስ ጎሹና ደጃዝማች ወንድበወሰን ከእነ ጦራቸው አፈግፍገው ወደ ጣና ተጠጉ። ከእዚያ የዳሞቱ ደጃች ፋሲሎ ሙሉ ኃይሉን ይዞ፣ ጎሹ፣ ወንድበወሰንና ምንትዋብ በአንድነት ሆነው ስሁልን ገጠሙት። በአንድነት አሸነፉት።

ስሁል በጥላቻና በጭካኔ የዳሸቀ አእምሮ ነው የነበረው። እነራስ ጎሹ ግን ሕግና ሥርዓት ያውቃሉ። ኅሊናም አላቸውና እመኪና መድኃኔ ዓለም (ላስታ) ወስደው አሰሩት እንጂ አልገደሉትም። ወይም ቆዳውን አልገፈፉትም። በቆዳውም ገለባ እንጠቅጥቅበት አላሉም። ከሁለት ዓመት እስራት በኋላ ተለቅቆ ሰፈሩ አድዋ ሔዶ ሞተ።

እነ ራስ ጎሹ፣ ደጃች ወንድበወሰንና ፋሲሎ ለሥልጣን ብለው አይደለም የወጉት፣ ሊወጉትም የተነሱት። ያደረገው ከሰይጣንም ከጭራቅም የባሰ እኩይ ድርጊት ስለፈጸመና ኅሊናቸው ሊቋቋመው ስላልቻለ እንጂ። በመጀመሪያው ውጊያ አሸንፈውት፣ ኋላም ከእንደገና ተደራጅቶ ወግቷቸው ትንሽ እንዲያፈገፍጉ ካደረጋቸው በኋላ እንደ አንድ ልብ መካሪ፣ እንደ አንድ ቃል ተናጋሪ በመሆን በአንድነት አሸነፉት። ተሸንፎም ውጤቱ ኋላ ላይ በእርግጥ ቀድሞው ኢትዮጵያን ወደ ዘመነ መሳፍንት ለመቀየር የሠራው ፍሬ ቢያፈራለትም። [የኢትዮጵያ አምላክ መይሳውን አስነስቶ በሕይወቱ ታግሎም፣ በመሰዋዕትነቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።]

ለ. የዐጼ ዩሐንስ ዘመን

ሚካኤል ስሑል የኢትዮጵያን የአንድነት አስተዳደር ለጊዜውም ቢሆን አደናቀፈው። ዘመነ መሣፍንትንም አመጣ። የኢትዮጵያን አንድነት፣ ጥንካሬ፣ አገረ መንግሥት ምሥረታ እንቅፋት ሆነ። በኢትዮጵያ ሰማይ ሥር፣ ከ80 ዓመታት ላላነሰ በሠፈር መሣፍንት የሚተዳደሩ ግዛቶች ተፈጠሩ። የኢትዮጵያ የአንድነት መንግሥታዊ አስተዳደርም እጅጉን ተዳከመች።

ዓጼ ቴዎድሮስ ኢትዮጵያን አንድ ለማድረግ ያን ያህል ሲጥርና ሲታገል፣ የሚካኤል ስሁል ውላጆች ከሦስትና አራት ትውልድ በኋላም ባንዳነታቸው፣ ፀረ አማራነታቸው፣ ፀረ ኢትዮጵያዊነታቸው ከደም ሥራቸው ጠልቆ የገባ ስለሆነ፣ ዘመናት ቢያልፉም፣ ሌላ ትውልድ ቢመጣም ውላቸውን አይስቱምና ዓጼ ቴዎድሮስን ለማስገደል፣ ባንዳ ሆነው እንግሊዝን እየመሩ መቅደላ አደረሱ። በእርግጥ መይሳውም ለባንዳና ለጠላት እጁን ሳይሰጥ በመሰዋቱ በሕይወቱም በሞቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።

ዩሐንስም እንደ ስሑል ከሀዲም ጨካኝም ነው። የእህቱን የድንቅነሽን ባል፣ አጼ ተክለ ጊዮርጊስን (ዋግሹም ጎበዜን) በንግሥና ዘመኑ ወቅት ያደረሰው የክህደት ድርጊት አንዱ ማሳያ ነው። ዝምድና ምኑም አይደለም።
በተለይ ለጭካኔው ወደር የለውም። የእህቱን ባል፣ ንጉሠ ነገሥቱን (ዐጼ ተክለጊዮርጊስን) ዐይኑን ጎልጉሎ ነው የገደለው።

ዩሐንስ በንግሥና ዘመኑ ያልፈጸመው ነገር የለም። ኋላም የወሎን ሙስሊም ጨፈጨፈ። ልብ በሉ! የውቅሮን ወይም የሰለክለካን ሙስሊም ግን ቅንጣት ነገር አልነካም። የትግሬ ሙስሊምን ክርስቲያን ለማድረግ አልሞከረም፤አልገደለምም። የእሱ ጭፍጨፋ ማዕከሉ የአማራ ሙስሊም ነበር። ከ1870-1875 ዓ.ም ድረስ በነበሩ ዓመታት ዓጼ ዮሐንስ በወሎ ወረባቦ፣ የጁ፣ ቃሉ፣ ራያ፣… ላይ የሚኖሩትን ሙስሊሞች በሙሉ በግድ ኦርቶዶክስ ክርስትናን እንዲከቀበሉ “ሰማይ ዓምድ የለው፤ እስላም ሀገር የለው” የሚል አዋጅ አወጀ። ይህ አዋጅ ተፈጻሚ የሆነው የትግራይ ሙስሊሞች ላይ ሳይሆን የአማራው ሙስሊም ላይ ነበር።

ዮሐንስ ራያ ላይ የፈጸመውን ጭፍጨፋ ለማወቅ የዶ/ር ሲሳይ መንግሥቴን መጽሐፍ ማየት ነው። ከታች የቀረበው ታሪክ፣ መረጃና የተወሰደው ከዚሁ መጽሐፍ ነው። ዩሐንስ፣ ራያ ውስጥ እንጎዬ ሜዳ ላይ በአንድ ቀን ብቻ ከ3,000 ሺ ሰው በላይ ገደሏል። ግድያውን የፈጸመው እንዲህ ነው። የራያ ገዥ ኩቢ ይባላል። ሙስሊም ነው። ኋላ ዓጼ ዩሐንስ ክርስትና አባት ሆነው እሱን የክርስትና ልጅ ያደርገዋል። ለኩቢ እንዲህ የሚል መልዕክት ይልካል። ‹ሰውን ሁሉ ሰብስበህ እንጎየ ሜዳ ጠብቀኝ› የሚል። ኩቢም እንደተባለው አደረገ። ዩሐንስ ግን ገዳይ ወታደር ይዞ፣ የተሰበሰበውን ሰው በሙሉ ገደለ። የራያን ሙስሊምም ክርስቲያንም በአንድ ቀን ለስብሰባ ጠርቶ፣ አታልሎ ጨፈጨፈ።

ይሔን ጊዜ የራያ ሕዝብ እንዲህ ብሎ አንጎራጎረ፡-

• “አትመነው ትግሬን ቢምል ቢገዘት፣
  ክርስትና አንስተው ኩቢን ገደሉት።
  ያበሉታል እንጂ፣ ያጠጡታል እንጂ፣
  እንዴት ይገድሉታል ያረጉትን ልጅ።”

እርግጥ ነው ራሳቸው ትግሬዎቹም ይህንን ባሕርያቸውን በትክክል የሚገልጽ ተመሳሳይ ይዘት ያለው ሥነቃል አላቸው።

“አልነገርኩሽም ወይ ባጥር ተንጠልጥዬ፣
ትግሬ ውሽማ እንጂ ባል አይሆንም ብዬ።” የሚል ነው።

ባል ለመሆን እንኳን እምነት የሚጣልባቸው አይደሉምና ነው ነገሩ አይደለም አገር ለመምራት ሕዝብን ለማስተዳደር ይቅርና።
ዩሐንስ፣ ቃሉ (ወሎ፣ኮምቦልቻና ዙሪያው) ብቻ “ክርስቲያን አንሆንም” ያሉ ከ20,000 በላይ ሙስሊሞችን እንደጨፈጨፈ የፕ/ር ሁሴን አህመድን “Islam in Nineteenth Century Wallo, Ethiopia. Revival, Reform and Reaction ” የሚለውን መጽሐፍ ገጽ 176 ማንበብ ነው። ቦሩ ሜዳ የፈጸመውን ማንም የሚያውቀው ነው። የጁ፣ ወረባቦ፣ ጭፍራ የተጨፈጨፈው ሙስሊም ስፍር ቁጥር የለውም።
ዩሐንስ፣ ሙስሊምን ብቻ ሳይሆን ክርስቲያንንም ጭምር ነው፣የገደለውና የዘረፈው። ሌላውን ትተን ጎጃም የፈጸመውን ብቻ ምሳሌ እናድርገው። ዩሐንስ፣ የጎጃምን ሕዝብ አንድ ነገር ሳያስቀር ዘርፏል። በጣም ብዙ ሕዝብም ገድሏልም። ይህን ጊዜ የጎጃም ሕዝብም እንዲህ አለ፡-

• “በላይናው ጌታ በባልንጀራዎ፣
  በቅዱስ ሚካኤል በባልንጀራዎ፣
  በጽላተ ሙሴ በነጭ አበዛዎ፣
  ጎጃምን ይማሩት ፈሪም አንለዎ።”

ሕዝቡ ይህን ሲል፤ ዩሐንስ እንደክርስቲያን አስቦ፣ በእምነቱ ሕግጋትና ቀኖና የሚገዛና የሚለሳለስ መስሏቸው ነው። ነገር ግን ሰውየው በግብሩ አማራን እየለየ የሚናከስ እንደእብድ ውሻ ነበር።
ዩሐንስ በጎጃም ስለፈጸመው ግፍና ጭፍጨፋ አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ሲናገር እንዲህ ይላል፤ አጤ ምኒልክ በሚለው መጽሐፉ ገጽ 54። “የትግሬ ወታደር ቄሱን ተበተስኪያን፣ ገበሬውን ከዱሩ፣ ነጋዴውን ተመደብሩ እያወጣ ጨረሰው።” ዓጼ ዩሐንስ ወደ መተማ ሲዘምት የጎጃም ሕዝብም እንዲህ ሲል ቃልገባ፣ተራገመም።

• “እንግዲህ ንጉሡ ሰላም ቢመለሱ፣
  ጎልድፏል ማለት ጎጃሜ ምላሱ።”

ያው እዚያ መተማ ቀረ። የጎጃም ሕዝብ ቃሉ አልታጠፈም።

አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ስለጎጃም ዝርፊያ ሲናገር፣ “ባሩድ የሸተተው አውሬና ርሃብ ያባረረው ትግሬ አንድ ነው።” ይላል። ይቀጥልናም “ጎጃምን የመሰለ ደግ አገርም ሦስት ወር ሙሉ የትግሬ አንበጣ መደመደው።” (ገጽ፣52)

ሐ. ኃይለሥላሴ ጉግሳ

የሙቀጫ ግልገሎቹ የሹል ሚካኤል ውላጆች ኢትዮጵያን ለመውቀጥ ቦዝነው አያውቁም። በባንዳ ልጅ ልጆቹ ኢትዮጵያን ጠልተው እንግሊዝን ወደዱ፤ መንገድ መሪ ሆኑ። ዩሐንስ እንዳደረገው የትግሬው መስፍን ኃይለሥላሴ የባዕድ ወራሪን መንገድ እየመሩ ሀገረ-መንግሥቱን አስደፈሩ፤ ኢትዮጵያንም ወጉ። ከእንደገና ከኢትዮጵያ ጣሊያን በልጣባቸው እነኃይለሥላሴ ጉግሳ ወንዝ ተሻግረው ሔደው የሞሶሎኒን የፋሽስት ጦር ቀጤማ እየጎዘጎዙ፣ እየሰገዱ እየተነጠፉ፣ እየመሩ መጡ። ወንዝ ተሻግረው ሔደው ጣሊያንን ኢትዮጵያ ላይ አመጡ። ሚካኤል ስሁላኖች ከኢትዮጵያ እንግሊዝን፣ ከኢትዮጵያ ጣሊያንን ይወዳሉና! ከእንግሊዝና ጣሊያን ኢትዮጵያ ጠላታቸው ናትና። ዛሬ ኢትዮጵያን የገጠሟት እነዚህ ደመኛ ጠላቶች በግብር የፋሽስት ጣሊያን የልጅ ልጆች ናቸው። እንዴውም ዛሬ በተጨባጭ እንድምናስተውለው ለኢትዮጵያና ለኢትዮጵያውያን ያላቸው ጥላቻ ከግብር አባቶቻቸውም በላይ ሁኗል።

በዓለም ላይ የባንዳዎች ውድድር ቢደረግ አሊያም ደረጃ ቢወጣ ኃይለሥላሴ ጉግሳ አንደኛ እንደሚወጣ አያጠራጥርም። ኃይለሥላሴ ጉግሳ በደጃዝማችነት ማዕረግ ሹመኛ ነው። ጣሊያን ወደ ኢትዮጵያ ሲመጣም የዐጼ ኃይለሥላሴን የጦር ዕቅድ ያውቃል። የሚያውቀውን ምሥጢር በሙሉ አስመራ ድረስ ሔዶ ለጣሊያን አስረከበ። ከጣሊያንም ጋር ሆኖ ኢትዮጵያን ወጋ። ኋላ ጣሊያንን ለማባረር እንግሊዞች ከጃንሆይ ጋር ወደኢትዮጵያ ሲመጡ፣ እንደለመደው አስመራ ድረስ ሔዶ ለእንግሊዞቹ ለማደርና ኢትዮጵያን ለመውጋት ተማጸነ። (ለጣሊያንም ለእንግሊዝም ተመሳሳይ ምክንያት፤ ሌላ ምክንያት እንኳን ማቅረብ ያልቻለ ጉድ ነው። ይሔን ታሪክ ሐጋይ ኤርሊክ፣በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ፣ቅጽ 2፣በገጽ-1066 አስፍሮታል።)

ዕድሜ ለጀግኖች አባቶቻችን በየፈፋው ተፋልመው ጣሊያንንም ኃይለሥላሴ ጉግሳና መሰል ባንዳዎችን ድል አድርገው ኢትዮጵያን ነጻ አወጡልን።

መ. የትሕነግ ዘመን

ደርግ ወደ ሥልጣን በመጣ በማግሥቱ ባለ አስራ አንድ ቁጥሮቹ፣ አስራ አንድ ሆነው የካቲት አስራ አንድ ደደቢት ገቡ። ደደቢት የገቡበት ምክንያትም “ጨቋኟ አማራ” ብለው በጥላቻ የሚጠሩትን የአማራ ሕዝብን በመጥላት፣ አማራንም ኢትዮጵያንም ለማፈራረስ ነው። ለወዲያውና ሰሙ፣ ትግሬን ነጻ ማውጣት በሚል ነው። ወርቁ ግን ኢትዮጵያን ማፈራረስ ነው። አማራን አከርካሪውን መስበር ነው። የኦርቶዶክስ ሃይማኖትን ሀብለ ሰረሰሩን መጉመድ ነው። ስልት አድርገው የወሰዱት አማራን ከሌሎች ብሔሮች ጋር ማጋጨት፣የኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያንን ከሌሎች እምነቶች ጋር በጠላትነት እንዲተያዩ ማድረግን ነው።

እስር ቤት ያለው ስብሃት ነጋ፣ አማራንና የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያንን አከርካሪያቸውን ሰብረናቸዋል ብሎ ተናግሯል። ይሔ የጠነባ አስተሳሰብ የጣሊያን ውርስ መሆኑ የታወቀ ነው።

ትሕነግ በደደቢትና በአካባቢው የተወሰኑ ዓመታት ከተርመጠመጠች በኋላ ዋናውን የክህደት ዱላ ያሳረፈቺው ኢሕአፓ ላይ ነበር። ኢሕአፓን አድቅቃ ከመታች በኋላ ለኢሕዲን ምስረታ ድጋፍ ቼረች። በኢሕዴን እርዳታና አጋርነት በአሁኑ የአማራ ክልል አድርጋ አዲስ አበባ ገባች። ከሐዲዋ ትሕነግ በራሷም በኢሕዴን ውስጥም ባስቀመጠቻቸው ባንዳና ሹምባሾች አማካይነት አያሌ የአማራ ልጆችን በየመንገዱ ረሽናለች። መንግሥት ከሆነቺም በኋላ እልፍ አእላፋትን አስራለች፤ሰውራለች፤ገድላለች፤ሌላም ሌላም አድርጋለች። ክህዴት የውርስ “ፀጋቸው” ናትና።

በወንበዴነት ዘመናቸውም፣ አራት ኪሎ ሆነውም የዘረፉት ዓይነቱም ብዛቱም ተመኑም ኅልቆ መሣፍርት የለውም። በድህነት ደደቢት ገቡ። ከዚያ ያዩት ሁሉ ያምራቸዋል። ይዘርፋሉ። ለራሳቸው ማድረግ ባይችሉ እንኳን ያወድሙታል። ምክንያቱም አማራ ጠላታቸው ነውና!

እነመለስ ዜና፣ ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከሶማሌው ከዚያድ ባሬ ጎን ወግነዋል። ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከዩሐንስ አንገት ቆራጭ፣ ከሱዳን ጋር አብረዋል፣ተባብረዋል። አሁንም እየተባበሩ ነው። ከግብጽ ጋር በደደቢትና በመቀሌና ተምቤን ዘመናቸው በኢትዮጵያ ላይ በአንድ ረድፍ በአንድ ዕዝ ሥር እየተመሙ ነው።

ትሕነግ በአማራም፣ በሌሎች ብሔሮችም፣ በኢትዮጵያም ላይ የሠራቺውን ግፍና በደል አገር ያወቀው ፀሐይ የሞቀው ስለሆነ ልተወው። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከዩሐንስ እስከ መለስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን በክፋትም፣ በጥላቻም፣ በቅጥረኝነትም፣ በባንዳነትም፣ በጭካኔም ያውና አንድ ናቸው። ሁሉም ግባቸው በአማራ ቁልቁለት የሚጸና የትግሬ የበላይነት መፍጠር ነበር።

ሲጠቃለል፡-

በሹል ሚካኤል፣ በዐጼ ዩሐንስም በትሕነግም ዘመናት፡-

ሰዎችን በአሰቃቂ ሁኔታ ጨፍጭፈዋል። ሹል ሚካኤል በጎንደርና በጎጃም፣ ዩሐንስ በወሎና በጎጃም፣ ትሕነግ ደደቢት እያለም፣ አራት ኪሎም ሆኖ፣ ኋላም ማይካድራ፣ ጋሊኮማ፣ አጋምሳ እና በሌሎች የአማራና የአፋር መንደሮች ያደረጓቸው ያውና ተመሳሳይ ናቸው።

ዘርፈዋል። በሹል ሚካኤልም፣ በዩሐንስም፣ በትሕነግም ዘመን ለዘረፋቸው ዓይነትና ወደር የለውም። አሁንም የተሰበረ አምፖልና የግለሰብ ዱቄት ሳይቀር እየጫኑ ነው። የማይወስዱትንም እያወደሙ ነው። ሲያወድሙ ከአንበጣ ይብሳሉ።

ሲበዛ ኢ-ሰብአዊ ናቸው። ጦርነት የራሱ ሕግም ይትበሃልም አለው። እነዚህ ግን ከጥንት እስካሁን ያውና አንድ ናቸው። ሕጻናትን እናቶች መግደል። የሰው ቆዳ መግፈፍ፣ ሰውነትን መቆራረጥ …. ከእነሱ ይልቅ አውሬ የተሻለ ሩህሩህ ነው።

በጦርነት ወቅት በዓለም አቀፍ ሕግ የተከለከለውን በሕገ ልቦናም የሚታወቀውን መርሕ መቼም ይሁን መቼ ተከትለው አያውቁም። በምርኮኛ አያያዝ፣ (ሌለው ይቅርና ዐጼ ተክለጊዮርጊስን ያደረጉትን ማስታወስ ነው)፣ ቤተክርስቲያንና መስጅዶችን፣ የግለሰብ መኖሪያ ቤቶችን፣ ገበያዎችን ወዘተ በመጠቀም የታወቁ ከሠይጣን የከፉ ፀረ-ሰው ናቸው። ከጥንት እስከ አሁን።

በክህደት ወደር የላቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን ያውና አንድ ናቸው። ዝምድና ምሥረታን ለሸፍጥ በመጠቀም ክህደት መፈጸም በደማቸው ያለ ነው። ከጥንት እስከ አሁን ድረስ።

ሁሌም ፀረ-ኢትዮጵያ ናቸው። ኢትዮጵያን ማፍረስ እንጂ ማጽናት አልፈጠረባቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ኃይለሥላሴ ጉግሳ፣ከመለስ እስከ ደብረፂዮንና ጌታቸው ረዳ መንጋ ጀሌዎች ኢትዮጵያን ማፍረስ ህልምና ግባቸው ነው። በግብራቸውም በአፋቸውም የተረጋገጠ ሐቅ ነው።

ባንዳነት ተፈጥሯዊ ባህርያቸው ነው። እንደውም ስብሃት ነጋ “ባንዳነት ሥራ ነው” ብሏል። ለመሃላ እንኳን አንድም አርበኛ ያልፈጠረባቸው!
አይደለም ሌላውን ሕዝብ ይቅርና ራሳቸውንም ማስተዳደር የማይችሉ ስለመሆናቸው ገብረሕይወት ባይከዳኝ የጻፈውን ማንበብ ነው። አሁንም እያየነው ነው።

ሲጠቃለል ወያኔ የትግሬ ሃጢያት፤ የኢትዮጵያ ጋንግሪን ነው!
የጋንግሪን መፍትሔ ደግሞ ይታወቃል!!

ኣንዳንድ ነጥቦች በጽሑፉ ዙርያ ለውብሸት ሙላት እና ለAbdisa

“ሚካኤል ስሁል የተወለደው አድዋ ነው።” ተብሏል ቢሆንም ግን ሚካኤል ስሁል የተንቤን ሰው ነው። ብላታ ተብሎ በጸዓዘጋ መሳፍንት የጎንደር ነገስታትን ለመደገፍ ዬተላከ ነፍጠኛ።

“ዩሐንስም እንደ ስሑል ከሀዲም ጨካኝም ነው።” ተብሏል፡ ሆኖም ግን “የእናታቸውን ገዳዪ እንደማሩ ማለትም ምህረት እንዳደረጉላት ሲነገር ይሰማል”።

አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ በትግሬ ህዝብ እና በትግርኛ ቋንቋ ላይ ትልቅ ጥላቻ እንዳለው ይታወቃል፡ ምክንያቱም ዓይናቸውን ተጎልጉለው ተገድለዋል የሚባሉት የአጤ ተክለ ጊዮርጊስ የቅርብ ዘመድ በመሆኑ ነው ሲባልም ይነገራል።

ስለ ኃይለስላሴ ጉግሳ ባንዳነት ሲገለጽ፡ ከእርሱ ኣንጻር ስለነበሩት ስለ ራስ መንገሻ ስዩም ታሪክ በጨረፍታም ኣልተጻፈም። ጣልያንን እንደተዋጉ ስለሚገለጽ።

የትሕነግ ጭካኔ ተገልጿል፡ ነገር ግን ለምርኮኞች ያላቸው ኣይታ በቅጡ ኣልተገለጸም። ለምሳሌ እነ ነፍስኄር ተስፋዬ ገብረኣብና በርካታ ኢትዮጵያዊያን ምርኮኞችን ለወግ ለማዕረግ አድርሰዋል። ይህንም ከኤርትራ የነጻነት ታጋዮች የተማሩት ስለምግባር ነው ብለን እንገምታለን።

ማጠቃለያ ላይ “ለመሃላ እንኳን አንድም አርበኛ ያልፈጠረባቸው!” ተብሏል። ነገር ግን ለኢትዮጵያ የሚብከነከኑት ትግሮች እነ ጋዜጠኛ ኣርኣያ ተስፋማርያም ኣይታዘቡንምን?https://mereja.com/forum/viewtopic.php?f=2&t=305754 "ኢትዮጵያ ሃገሬ መከታ ጋሻዬ፡ ለኔ መመኪያ ነሽ ለልቤ መኩሪያዬ" እያሉ ያቀነቀኑት እነ ነፍስኄር ድምጻዊ ፍሬው ኃይሉ ኣይታዘቡምን?

“አይደለም ሌላውን ሕዝብ ይቅርና ራሳቸውንም ማስተዳደር የማይችሉ ስለመሆናቸው ገብረሕይወት ባይከዳኝ የጻፈውን ማንበብ ነው።” ተብሏል፡ ነገር ግን ኣሁን በዚህ ሰዓት እንኳን የዓለሙን የጤና ድርጅት የሚመሩት ኣሥመራ ዩኒቨርሲቲ የተማሩት የትግሬው ቴዎድሮስ ኣድኃኖም ኣይደሉምን? ታዲያ "እውነትማ መጻፍ ኣለበት፡ ለምን ይዋሻል!" ቢለናል እኛ ኤርትራውያን የመሃልና የመስመር ዳኞች በኤርትራዊ ጭዋነት ኩራትና ትህትና ጭምር።

[Meleket]

Ato Halafi,

Historians call Ras Wube "The non-tigrayan ruler of Tigray". Calling Wube as Tigrian is equal to calling Meles Amhara or Oromo since Meles ruled from Addis Abeba. Please read the below.

Wube Haile Maryam of Semien, also spelled as Wube Haile Mariam, Wube Hayle Maryam, Wibe Haylä Maryam, Webé Hayla Maryam (1799-1867), also called by his title Dejazmach Wube, Webé; his name is also given in European sources as ‘‘Ubie’’.[1] Wube was one of the major figures of 19th century Ethiopia, during the closing decades of the Zemene Mesafint (lit: Era of the princes) a period of regional lords vying for power, prestige and territory amid a weakened authority of the emperors.

The regional ruler and dejazmach of his hereditary province of Semien, and later as the conquerer and non-Tigrean ruler of the Tigray Province and other coastal territories in what is now part of central Eritrea.[2] Wube is remembered in Eritrea and Tigray for barbarous military raids.[3][1] A major claimant to the Ethiopian throne during his era, Wube was defeated and imprisoned in 1855 by another contender Kassa Hailu, the future emperor Tewodros II. Some sources date Wube's defeat as the end of Ethiopia's Zemene Mesafint.[4]

Wube's family originated from the Semien mountains, his father, Haile Maryam Gebre[note 1] was the governor of the Semien province and belonged to the Orthodox Christian Amharas, his mother, Mintayé of Jan Amora, was a side marriage (or concubine) of his father.[1]

Haile Maryam’s official wife was Hirut from the northwestern Ethiopian high nobility of Gondar, Ethiopia’s political center. Their legitimate children (and Wube's older half siblings) were Merso, Betul and Yewub-dar.

● Merso Haile Maryam was the oldest half-brother and early rival of Wube.

● Betul Haile Maryam was the second half brother. He was the father of Taytu Betul, the future empress of Ethiopia and wife of Emperor Menelik II. Wube was thus an uncle of Taytu.

● Yewub-dar Haile Maryam was Wube's older half sister. One of the wives of Sabagadis Woldu; the Irob warlord that ruled Tigray province from 1822 until 1831. They had one daughter, Yeshimebet Sabagadis; the spouse of Ras Welde Giyorgis, a cousin of Emperor Menelik II and grandson of Sahle Selassie.[1][5]

Conquest of Tigray and Eritrea
In February 1831, Wube and Ras Marye responded with a vigorous military campaign into Tigray. Marye and Wube's coalition met the forces of Sabagadis near the Tekeze river and conflict ensued. Ras Marye perished, but Sabagadis lost (the Battle of Debre Abbay) and was executed by Ras Marye's followers the following day. Wube and his troops remained in Tigray.[5][9]

In the aftermath of Sabagadis's death, Tigray Province plunged into chaos. Sabagadis' many enemies and rivals turned against his offspring. Moreover, even Sabagadis's own sons and supporters fought each other for ascendancy. Wube took advantage of the divided aristocracy, and pacified the region after a series of wars. He spared Sabagadis's sons (his wife Dinqinesh's brothers) and appointed them as tributary provincial governors in return for their submission.[8][7]

Wube then extended his rule over the northern highlands into the Mereb-Mellash and Akkele-Guzay (in today’s Eritrea) with the submission of the lord of Merab Mellash in 1832. Oral tradition in Eritrea and Tigray preserves strong memories of Wubé as a ruthless and brutal warlord. His armies even reached the Bogos area, a dependency of the Hamasén lords of the Mereb Mellash. Wube was thus able to control all the caravan routes to the Red Sea, although his claim to the Ottoman controlled port of Massawa was unsuccessful. The control of these routes opened new opportunities for him to acquire important goods, such as firearms and other weapons, and to establish relations with foreign powers.[1][10]

https://en.wikipedia.org/wiki/Wube_Haile_Maryam

As to how long i will be polite, i will be polite for eternity as i was in the past and even more now since i am soon to be a grandma

Meles is a pure non Tigrayan, mother from Seraye and father from Dembia Qondaf Barya. You saw his bothers and sisters and his father incredible shanqloch.

Come on halafi,

Dejach Wube (BTW you tigriyans mistakenly or wickedly address him as RAS Wube) was never a Tigriyan. According to historians, his main seat was at semien, gondar and he was ruling as far as inderta. From there he was marching towards highland and lowland eritrea pillaging and looting every now and then.

Dejach Wube was the last warlord of the zemene-mesafint. He was defeated by ras kassa (the later atse tedros 2 in 1855) and the zemene-mesafint which began in the second half of the 18th century ended in 1855.

Now back to the main topic concerning the background of dejach wube of course it is posted in detail above but let me put it from my reading in plain English:

Dejach Wube happens to be the uncle of Itege Taitu the spouse of atse menilik 2.

The full name of Itege Taitu is:

Taitu Btul Hailemariam and her uncle Wube Hailemariam. Hence, taitu is the niece of dejach Wube by virtue of he being the brother of her father.

Let's apply basic logic 101 here:

Dejach Wube was not a tigriyan

He had a niece called Taitu

Therefore Taitu cannot be a tigriyan.

Just to paraphrase it, no historian ever narrated that taitu was a tigriyan. She was perhaps more related to the yeju on her maternal side. But on her father's side, she was from semien, gondar.

I stand corrected.

. . . The tigriyans were evil since the time of sihul michael but you forgot to include the most evil among them Dejach wube. The tigriyans disown him, they say he is from simen or gondere and not a tigriyan. The daughter of dejach wube turu werk was voluntarily or involuntarily married to atse tedros. She was 13 years old kid then. Some say her family accepted the marriage hoping that tedros will release her father from the harsh captivity.

Time allowing, I will write more about it.

ኢትዮጵያዊው ደጃች ውቤ ከማን ነው? ከኦሮሞ ከትግሬ ወይስ ከኣማራ ወይስ ከወዘተ?

[Mesob]

This is interesting history.

ከሚካኤል ስሁል እስከ ደብረጺዮን



በውብሸት ሙላት

ዘመን የማይቀይረው የትግሬ ልሒቃን ደመኛነት…

የትግሬ ልሒቃን ጭካኔ ውርሳቸው ነው። ኢ-ሰብአዊነት ውርሳቸው ነው። ዝርፊያ ውርሳቸው ነው። ፀረ ኢትዮጵያዊነትና ባንዳነት ውርሳቸው ነው። ክህደት ውርሳቸው ነው። እነዚህና ሌሎች የክፋትና የጥፋት የውርስ ታሪካቸውን አሁንም ለማስቀጠል እየተንደፋደፉ ነው። “ታሪክ ራሱን ይደግማል!” ይባል የለ?

የትግሬ ልሒቅ የጭካኔ፣ የኢ-ሰብአዊነት፣ የዝርፊያ፣ የፀረ-ኢትዮጵያዊነት፣ የሕግና ሥርዓት ጠልና አፍራሽነታቸውን፣ የባንዳ እና ቅጥረኝነት የጥፋት ታሪክ በየጊዜው እንደ አቦሰድቅ እያገረሸ ይደጋገማል። አሁንም ሰፍቶና ገዝፎ አገርሽቶበታል።

ባለፉት 350 ዓመታት ብቻ ከተከሠቱት የጥፋት ታሪክ አዙሪቶች መካከል የትግሬ ልሒቅ ወደ አገራዊ የሥልጣን ማማ በተጠጋባቸውና በቋመጠባቸው አራት ጊዜያት በሚካኤል ስሁል፣ በዐጼ ዩሐንስ፣ በጣሊያን ወረራ ወቅት በእነራስ ኃይለ ሥላሴ ጉግሳ የባንዳነት ዘመን፣ እና የትሕነግ ዘመናት ወቅት የተፈጸሙትን ብቻ በአብነት እንመልከት።

ሀ. የሚካኤል ስሁል ዘመን

ሚካኤል ስሁል የተወለደው አድዋ ነው። (‘’ስሁል’’ የአማርኛ ትርጉሙ ‘’ሹል’’ ነው።) ስሁል የግብር እንጂ የአባቱ ስም አይደለም። አባቱ አቤቶ ሕዝቅያስ ነው የሚባለው። ከጨካኝነትና ከደመ ቀዝቃዛዊ ፍጹም አረመኔነቱ የተነሳ ሕዝብ ሰጠው ሥያሜ ነው።

ሚካኤል ሹል፣ አገራዊም ይሁን ሌላ ምንም ዓይነት የፖለቲካ ራእይ የሌለው ስግብግብ ራስ ወዳድ ሰው ነበር። በጆን አቢንክ አገላለጽ “He was a ruthless and cold-blooded power politician….. He was not a ruler with political vision beyond control and self-interest.” ይህ ሰው ሥልጣን ማግኘት የጀመረው በባምቦሎ ምላሽ አገረ ገዥ በነበረው በደጃች ዐንደ ሃይማኖት ሥር ብላቴን ጌታ በመሆን ነበር። ገና ከጅምሩ በዚያን ወቅት፣ በሥልጣን ይቀናቀነኛል ብሎ ያሰበውን ደጃች ወልዴን ገደለ።

በመቀጠልም ለአርባ ዓመታት ገደማ አለቃው የነበረው ወደ ሥልጣን ያመጣውን ዐንደ ሃይማኖት የተባለን የአካባቢ ገዥ ገደለ። ከዚያም ግዛቱን አስፋፋ። ቀጥሎም ዐይኑን ወደጎንደር ቤተ-መንግሥት አሳረፈ። እ.አ.አ. በ1765 ልጁን ከእቴጌ ምንትዋብ ሴት ልጅ ከእሌኒ ጋር አጋባ። በ1767 ደግሞ እሱ ራሱ ሌላኛዋን የእቴጌ ምንትዋብን ልጅ አስቴርን አገባ። እህትማማቾቹን አባትና ልጅ አገቡ። ይህ ጋብቻ ጎንደርን የማውደም መወጣጫ መሰላል ፍለጋ ነበር።

በ1769 የእቴጌ ምንትዋብን የልጅ ልጅ ንጉሠ ነገሥት የኢዮአስ ጎንደር ገብቶ ራስቢትወደድ ሆነ። የንጉሥ ኢዮአስን ሥርዓት አፍርሶ፣ ንጉሡን የሞት ፍርድ አስፈርዶ በሻሽ አሳንቆ ገደለው። ሹል ሚካኤል የገደለው የሚስቱን ወንድም ማለት ነው። በዘመኑ ንጉሥ መግደል ማለት የኢትዮጵያን ሉአላዊነት የማፍረስ ያህል የሀገር ክህደት ተግባር ተደርጎ ይቆጠራል። በወቅቱ አንድ የትግሬ ደብተራ ባቀረበው ምክር ‹ንጉሥ በጠመንጃ አይገደልም እንጅ፤ በሻሽ ታንቆ ይገደላል› ሲል የሀገር ክህደቱን ጽድቅ ለማስመሰል መሞከሩን ተክለጻዲቅ መኩሪያ የኢትዮጵያ ታሪክ ከአጼ ልምነድንግል እስከ አጼ ቴዎድሮስ (374) ይገልጹታል። የደብተራው ምክር ንጉሥ የሀገር ሉአላዊነት መገለጫ በመሆኑ ንጉሥ መግደል ሀገር እንደማፍረስ የሚቆጠር በመሆኑ ከተጠያቂነቱ ለማሸሽ የፈጠረው የክፋት ምክር መሆኑ ነበር። ‹ንጉሡ ላይ እጅህን አታንሳ› የሚለውን የዘመኑ የማይገሰስ መርህ በትግሬ ክፋት ተጥሷል።

ከዚያም ዳግሚዊ ዩሐንስን (አንድ እጅ የሌለውን፣ መዋጋት የማይችልና ሕዝቡ እንደ ንጉሥ ሊቀበለው የማይችልን) ንጉሠ ነገሥት አደርጎ ሾመ። ከአምስት ወራት በኋላ እሱንም ገደለው። ጎንደር እጅግ በርካታ ሰዎችን (መኳንንቶችን፣ ቄሶችን፣ አዝማሪዎችን፣…) በስውር አስገድሏል። ሠውሯል። በአደባባይ ገድሎ እንዳይቀበሩ አድርጓል። ስለዚህ ጉዳይ ጆን አቢንክ የተባለው ምሁር ጀምስ ብሩስን በመጥቀስ በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ ቅጽ 3 “The streets of Gondar were strewn with body parts and corpse that were denied decent burial.”

ሹል ሚካኤል በጎንደር የሰው ቆዳ ያስገፍፍ ነበር። ከሁሉም የከፋው ጎጃም ላይ ከፍተቶት በነበረው ጦርነት ስፍር ቁጥር የሌለውን ምርኮኛ በመግደል ቆዳ ማስገፈፉ ነው። በቆዳቸውም ገለባ ጠቀጠቀበት (አስጠቀጠቀበት)። ይኼኔ ነበር የሰብአዊነት፣ የኢትዮጵያዊነት፣ የአማራነት የመጨረሻው ቀይ መስመር የታለፈው። የአማራ ሳይንቱ ራስ ጎሹ፣ የላስታው ገዥ ደጃዝማች ወንድበወሰን ኃይሉ ሰምተው “እንዲህ ዓይነቱ እኩይ ገዥ፣ ኢትዮጵያ ውስጥ እንዴት ይኖራል?” ብለው ለመውጋትና ለማስወገድ ወደ ጎንደር ገሰገሱ። ወዲያውኑም ስሁል ተሸንፎ ወደ አድዋ ሸሸ። ከዚያም ከእንደገና አንሠራርቶ ወደ 40,000 የሚጠጋ ጦር አደራጅቶ ወደ ጎንደር መጣ። ይህን ሁኔታ ጀምስ ብሩስ አብሮት ስለነበር ዘግቦታል።

ከዚያም፣ ጎንደር ላይ እጅግ ከባድ ውጊያ ተካሔደ። እቴጌ ምንትዋብ፣ ራስ ጎሹና ደጃዝማች ወንድበወሰን ከእነ ጦራቸው አፈግፍገው ወደ ጣና ተጠጉ። ከእዚያ የዳሞቱ ደጃች ፋሲሎ ሙሉ ኃይሉን ይዞ፣ ጎሹ፣ ወንድበወሰንና ምንትዋብ በአንድነት ሆነው ስሁልን ገጠሙት። በአንድነት አሸነፉት።

ስሁል በጥላቻና በጭካኔ የዳሸቀ አእምሮ ነው የነበረው። እነራስ ጎሹ ግን ሕግና ሥርዓት ያውቃሉ። ኅሊናም አላቸውና እመኪና መድኃኔ ዓለም (ላስታ) ወስደው አሰሩት እንጂ አልገደሉትም። ወይም ቆዳውን አልገፈፉትም። በቆዳውም ገለባ እንጠቅጥቅበት አላሉም። ከሁለት ዓመት እስራት በኋላ ተለቅቆ ሰፈሩ አድዋ ሔዶ ሞተ።

እነ ራስ ጎሹ፣ ደጃች ወንድበወሰንና ፋሲሎ ለሥልጣን ብለው አይደለም የወጉት፣ ሊወጉትም የተነሱት። ያደረገው ከሰይጣንም ከጭራቅም የባሰ እኩይ ድርጊት ስለፈጸመና ኅሊናቸው ሊቋቋመው ስላልቻለ እንጂ። በመጀመሪያው ውጊያ አሸንፈውት፣ ኋላም ከእንደገና ተደራጅቶ ወግቷቸው ትንሽ እንዲያፈገፍጉ ካደረጋቸው በኋላ እንደ አንድ ልብ መካሪ፣ እንደ አንድ ቃል ተናጋሪ በመሆን በአንድነት አሸነፉት። ተሸንፎም ውጤቱ ኋላ ላይ በእርግጥ ቀድሞው ኢትዮጵያን ወደ ዘመነ መሳፍንት ለመቀየር የሠራው ፍሬ ቢያፈራለትም። [የኢትዮጵያ አምላክ መይሳውን አስነስቶ በሕይወቱ ታግሎም፣ በመሰዋዕትነቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።]

ለ. የዐጼ ዩሐንስ ዘመን

ሚካኤል ስሑል የኢትዮጵያን የአንድነት አስተዳደር ለጊዜውም ቢሆን አደናቀፈው። ዘመነ መሣፍንትንም አመጣ። የኢትዮጵያን አንድነት፣ ጥንካሬ፣ አገረ መንግሥት ምሥረታ እንቅፋት ሆነ። በኢትዮጵያ ሰማይ ሥር፣ ከ80 ዓመታት ላላነሰ በሠፈር መሣፍንት የሚተዳደሩ ግዛቶች ተፈጠሩ። የኢትዮጵያ የአንድነት መንግሥታዊ አስተዳደርም እጅጉን ተዳከመች።

ዓጼ ቴዎድሮስ ኢትዮጵያን አንድ ለማድረግ ያን ያህል ሲጥርና ሲታገል፣ የሚካኤል ስሁል ውላጆች ከሦስትና አራት ትውልድ በኋላም ባንዳነታቸው፣ ፀረ አማራነታቸው፣ ፀረ ኢትዮጵያዊነታቸው ከደም ሥራቸው ጠልቆ የገባ ስለሆነ፣ ዘመናት ቢያልፉም፣ ሌላ ትውልድ ቢመጣም ውላቸውን አይስቱምና ዓጼ ቴዎድሮስን ለማስገደል፣ ባንዳ ሆነው እንግሊዝን እየመሩ መቅደላ አደረሱ። በእርግጥ መይሳውም ለባንዳና ለጠላት እጁን ሳይሰጥ በመሰዋቱ በሕይወቱም በሞቱም ኢትዮጵያን አንድ አደረጋት።

ዩሐንስም እንደ ስሑል ከሀዲም ጨካኝም ነው። የእህቱን የድንቅነሽን ባል፣ አጼ ተክለ ጊዮርጊስን (ዋግሹም ጎበዜን) በንግሥና ዘመኑ ወቅት ያደረሰው የክህደት ድርጊት አንዱ ማሳያ ነው። ዝምድና ምኑም አይደለም።
በተለይ ለጭካኔው ወደር የለውም። የእህቱን ባል፣ ንጉሠ ነገሥቱን (ዐጼ ተክለጊዮርጊስን) ዐይኑን ጎልጉሎ ነው የገደለው።

ዩሐንስ በንግሥና ዘመኑ ያልፈጸመው ነገር የለም። ኋላም የወሎን ሙስሊም ጨፈጨፈ። ልብ በሉ! የውቅሮን ወይም የሰለክለካን ሙስሊም ግን ቅንጣት ነገር አልነካም። የትግሬ ሙስሊምን ክርስቲያን ለማድረግ አልሞከረም፤አልገደለምም። የእሱ ጭፍጨፋ ማዕከሉ የአማራ ሙስሊም ነበር። ከ1870-1875 ዓ.ም ድረስ በነበሩ ዓመታት ዓጼ ዮሐንስ በወሎ ወረባቦ፣ የጁ፣ ቃሉ፣ ራያ፣… ላይ የሚኖሩትን ሙስሊሞች በሙሉ በግድ ኦርቶዶክስ ክርስትናን እንዲከቀበሉ “ሰማይ ዓምድ የለው፤ እስላም ሀገር የለው” የሚል አዋጅ አወጀ። ይህ አዋጅ ተፈጻሚ የሆነው የትግራይ ሙስሊሞች ላይ ሳይሆን የአማራው ሙስሊም ላይ ነበር።

ዮሐንስ ራያ ላይ የፈጸመውን ጭፍጨፋ ለማወቅ የዶ/ር ሲሳይ መንግሥቴን መጽሐፍ ማየት ነው። ከታች የቀረበው ታሪክ፣ መረጃና የተወሰደው ከዚሁ መጽሐፍ ነው። ዩሐንስ፣ ራያ ውስጥ እንጎዬ ሜዳ ላይ በአንድ ቀን ብቻ ከ3,000 ሺ ሰው በላይ ገደሏል። ግድያውን የፈጸመው እንዲህ ነው። የራያ ገዥ ኩቢ ይባላል። ሙስሊም ነው። ኋላ ዓጼ ዩሐንስ ክርስትና አባት ሆነው እሱን የክርስትና ልጅ ያደርገዋል። ለኩቢ እንዲህ የሚል መልዕክት ይልካል። ‹ሰውን ሁሉ ሰብስበህ እንጎየ ሜዳ ጠብቀኝ› የሚል። ኩቢም እንደተባለው አደረገ። ዩሐንስ ግን ገዳይ ወታደር ይዞ፣ የተሰበሰበውን ሰው በሙሉ ገደለ። የራያን ሙስሊምም ክርስቲያንም በአንድ ቀን ለስብሰባ ጠርቶ፣ አታልሎ ጨፈጨፈ።

ይሔን ጊዜ የራያ ሕዝብ እንዲህ ብሎ አንጎራጎረ፡-

• “አትመነው ትግሬን ቢምል ቢገዘት፣
  ክርስትና አንስተው ኩቢን ገደሉት።
  ያበሉታል እንጂ፣ ያጠጡታል እንጂ፣
  እንዴት ይገድሉታል ያረጉትን ልጅ።”

እርግጥ ነው ራሳቸው ትግሬዎቹም ይህንን ባሕርያቸውን በትክክል የሚገልጽ ተመሳሳይ ይዘት ያለው ሥነቃል አላቸው።

“አልነገርኩሽም ወይ ባጥር ተንጠልጥዬ፣
ትግሬ ውሽማ እንጂ ባል አይሆንም ብዬ።” የሚል ነው።

ባል ለመሆን እንኳን እምነት የሚጣልባቸው አይደሉምና ነው ነገሩ አይደለም አገር ለመምራት ሕዝብን ለማስተዳደር ይቅርና።
ዩሐንስ፣ ቃሉ (ወሎ፣ኮምቦልቻና ዙሪያው) ብቻ “ክርስቲያን አንሆንም” ያሉ ከ20,000 በላይ ሙስሊሞችን እንደጨፈጨፈ የፕ/ር ሁሴን አህመድን “Islam in Nineteenth Century Wallo, Ethiopia. Revival, Reform and Reaction ” የሚለውን መጽሐፍ ገጽ 176 ማንበብ ነው። ቦሩ ሜዳ የፈጸመውን ማንም የሚያውቀው ነው። የጁ፣ ወረባቦ፣ ጭፍራ የተጨፈጨፈው ሙስሊም ስፍር ቁጥር የለውም።
ዩሐንስ፣ ሙስሊምን ብቻ ሳይሆን ክርስቲያንንም ጭምር ነው፣የገደለውና የዘረፈው። ሌላውን ትተን ጎጃም የፈጸመውን ብቻ ምሳሌ እናድርገው። ዩሐንስ፣ የጎጃምን ሕዝብ አንድ ነገር ሳያስቀር ዘርፏል። በጣም ብዙ ሕዝብም ገድሏልም። ይህን ጊዜ የጎጃም ሕዝብም እንዲህ አለ፡-

• “በላይናው ጌታ በባልንጀራዎ፣
  በቅዱስ ሚካኤል በባልንጀራዎ፣
  በጽላተ ሙሴ በነጭ አበዛዎ፣
  ጎጃምን ይማሩት ፈሪም አንለዎ።”

ሕዝቡ ይህን ሲል፤ ዩሐንስ እንደክርስቲያን አስቦ፣ በእምነቱ ሕግጋትና ቀኖና የሚገዛና የሚለሳለስ መስሏቸው ነው። ነገር ግን ሰውየው በግብሩ አማራን እየለየ የሚናከስ እንደእብድ ውሻ ነበር።
ዩሐንስ በጎጃም ስለፈጸመው ግፍና ጭፍጨፋ አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ሲናገር እንዲህ ይላል፤ አጤ ምኒልክ በሚለው መጽሐፉ ገጽ 54። “የትግሬ ወታደር ቄሱን ተበተስኪያን፣ ገበሬውን ከዱሩ፣ ነጋዴውን ተመደብሩ እያወጣ ጨረሰው።” ዓጼ ዩሐንስ ወደ መተማ ሲዘምት የጎጃም ሕዝብም እንዲህ ሲል ቃልገባ፣ተራገመም።

• “እንግዲህ ንጉሡ ሰላም ቢመለሱ፣
  ጎልድፏል ማለት ጎጃሜ ምላሱ።”

ያው እዚያ መተማ ቀረ። የጎጃም ሕዝብ ቃሉ አልታጠፈም።

አፈወርቅ ገብረ ኢየሱስ ስለጎጃም ዝርፊያ ሲናገር፣ “ባሩድ የሸተተው አውሬና ርሃብ ያባረረው ትግሬ አንድ ነው።” ይላል። ይቀጥልናም “ጎጃምን የመሰለ ደግ አገርም ሦስት ወር ሙሉ የትግሬ አንበጣ መደመደው።” (ገጽ፣52)

ሐ. ኃይለሥላሴ ጉግሳ

የሙቀጫ ግልገሎቹ የሹል ሚካኤል ውላጆች ኢትዮጵያን ለመውቀጥ ቦዝነው አያውቁም። በባንዳ ልጅ ልጆቹ ኢትዮጵያን ጠልተው እንግሊዝን ወደዱ፤ መንገድ መሪ ሆኑ። ዩሐንስ እንዳደረገው የትግሬው መስፍን ኃይለሥላሴ የባዕድ ወራሪን መንገድ እየመሩ ሀገረ-መንግሥቱን አስደፈሩ፤ ኢትዮጵያንም ወጉ። ከእንደገና ከኢትዮጵያ ጣሊያን በልጣባቸው እነኃይለሥላሴ ጉግሳ ወንዝ ተሻግረው ሔደው የሞሶሎኒን የፋሽስት ጦር ቀጤማ እየጎዘጎዙ፣ እየሰገዱ እየተነጠፉ፣ እየመሩ መጡ። ወንዝ ተሻግረው ሔደው ጣሊያንን ኢትዮጵያ ላይ አመጡ። ሚካኤል ስሁላኖች ከኢትዮጵያ እንግሊዝን፣ ከኢትዮጵያ ጣሊያንን ይወዳሉና! ከእንግሊዝና ጣሊያን ኢትዮጵያ ጠላታቸው ናትና። ዛሬ ኢትዮጵያን የገጠሟት እነዚህ ደመኛ ጠላቶች በግብር የፋሽስት ጣሊያን የልጅ ልጆች ናቸው። እንዴውም ዛሬ በተጨባጭ እንድምናስተውለው ለኢትዮጵያና ለኢትዮጵያውያን ያላቸው ጥላቻ ከግብር አባቶቻቸውም በላይ ሁኗል።

በዓለም ላይ የባንዳዎች ውድድር ቢደረግ አሊያም ደረጃ ቢወጣ ኃይለሥላሴ ጉግሳ አንደኛ እንደሚወጣ አያጠራጥርም። ኃይለሥላሴ ጉግሳ በደጃዝማችነት ማዕረግ ሹመኛ ነው። ጣሊያን ወደ ኢትዮጵያ ሲመጣም የዐጼ ኃይለሥላሴን የጦር ዕቅድ ያውቃል። የሚያውቀውን ምሥጢር በሙሉ አስመራ ድረስ ሔዶ ለጣሊያን አስረከበ። ከጣሊያንም ጋር ሆኖ ኢትዮጵያን ወጋ። ኋላ ጣሊያንን ለማባረር እንግሊዞች ከጃንሆይ ጋር ወደኢትዮጵያ ሲመጡ፣ እንደለመደው አስመራ ድረስ ሔዶ ለእንግሊዞቹ ለማደርና ኢትዮጵያን ለመውጋት ተማጸነ። (ለጣሊያንም ለእንግሊዝም ተመሳሳይ ምክንያት፤ ሌላ ምክንያት እንኳን ማቅረብ ያልቻለ ጉድ ነው። ይሔን ታሪክ ሐጋይ ኤርሊክ፣በኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ፣ቅጽ 2፣በገጽ-1066 አስፍሮታል።)

ዕድሜ ለጀግኖች አባቶቻችን በየፈፋው ተፋልመው ጣሊያንንም ኃይለሥላሴ ጉግሳና መሰል ባንዳዎችን ድል አድርገው ኢትዮጵያን ነጻ አወጡልን።

መ. የትሕነግ ዘመን

ደርግ ወደ ሥልጣን በመጣ በማግሥቱ ባለ አስራ አንድ ቁጥሮቹ፣ አስራ አንድ ሆነው የካቲት አስራ አንድ ደደቢት ገቡ። ደደቢት የገቡበት ምክንያትም “ጨቋኟ አማራ” ብለው በጥላቻ የሚጠሩትን የአማራ ሕዝብን በመጥላት፣ አማራንም ኢትዮጵያንም ለማፈራረስ ነው። ለወዲያውና ሰሙ፣ ትግሬን ነጻ ማውጣት በሚል ነው። ወርቁ ግን ኢትዮጵያን ማፈራረስ ነው። አማራን አከርካሪውን መስበር ነው። የኦርቶዶክስ ሃይማኖትን ሀብለ ሰረሰሩን መጉመድ ነው። ስልት አድርገው የወሰዱት አማራን ከሌሎች ብሔሮች ጋር ማጋጨት፣የኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያንን ከሌሎች እምነቶች ጋር በጠላትነት እንዲተያዩ ማድረግን ነው።

እስር ቤት ያለው ስብሃት ነጋ፣ አማራንና የኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያንን አከርካሪያቸውን ሰብረናቸዋል ብሎ ተናግሯል። ይሔ የጠነባ አስተሳሰብ የጣሊያን ውርስ መሆኑ የታወቀ ነው።

ትሕነግ በደደቢትና በአካባቢው የተወሰኑ ዓመታት ከተርመጠመጠች በኋላ ዋናውን የክህደት ዱላ ያሳረፈቺው ኢሕአፓ ላይ ነበር። ኢሕአፓን አድቅቃ ከመታች በኋላ ለኢሕዲን ምስረታ ድጋፍ ቼረች። በኢሕዴን እርዳታና አጋርነት በአሁኑ የአማራ ክልል አድርጋ አዲስ አበባ ገባች። ከሐዲዋ ትሕነግ በራሷም በኢሕዴን ውስጥም ባስቀመጠቻቸው ባንዳና ሹምባሾች አማካይነት አያሌ የአማራ ልጆችን በየመንገዱ ረሽናለች። መንግሥት ከሆነቺም በኋላ እልፍ አእላፋትን አስራለች፤ሰውራለች፤ገድላለች፤ሌላም ሌላም አድርጋለች። ክህዴት የውርስ “ፀጋቸው” ናትና።

በወንበዴነት ዘመናቸውም፣ አራት ኪሎ ሆነውም የዘረፉት ዓይነቱም ብዛቱም ተመኑም ኅልቆ መሣፍርት የለውም። በድህነት ደደቢት ገቡ። ከዚያ ያዩት ሁሉ ያምራቸዋል። ይዘርፋሉ። ለራሳቸው ማድረግ ባይችሉ እንኳን ያወድሙታል። ምክንያቱም አማራ ጠላታቸው ነውና!

እነመለስ ዜና፣ ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከሶማሌው ከዚያድ ባሬ ጎን ወግነዋል። ኢትዮጵያን ለማፍረስ ከዩሐንስ አንገት ቆራጭ፣ ከሱዳን ጋር አብረዋል፣ተባብረዋል። አሁንም እየተባበሩ ነው። ከግብጽ ጋር በደደቢትና በመቀሌና ተምቤን ዘመናቸው በኢትዮጵያ ላይ በአንድ ረድፍ በአንድ ዕዝ ሥር እየተመሙ ነው።

ትሕነግ በአማራም፣ በሌሎች ብሔሮችም፣ በኢትዮጵያም ላይ የሠራቺውን ግፍና በደል አገር ያወቀው ፀሐይ የሞቀው ስለሆነ ልተወው። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከዩሐንስ እስከ መለስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን በክፋትም፣ በጥላቻም፣ በቅጥረኝነትም፣ በባንዳነትም፣ በጭካኔም ያውና አንድ ናቸው። ሁሉም ግባቸው በአማራ ቁልቁለት የሚጸና የትግሬ የበላይነት መፍጠር ነበር።

ሲጠቃለል፡-

በሹል ሚካኤል፣ በዐጼ ዩሐንስም በትሕነግም ዘመናት፡-

ሰዎችን በአሰቃቂ ሁኔታ ጨፍጭፈዋል። ሹል ሚካኤል በጎንደርና በጎጃም፣ ዩሐንስ በወሎና በጎጃም፣ ትሕነግ ደደቢት እያለም፣ አራት ኪሎም ሆኖ፣ ኋላም ማይካድራ፣ ጋሊኮማ፣ አጋምሳ እና በሌሎች የአማራና የአፋር መንደሮች ያደረጓቸው ያውና ተመሳሳይ ናቸው።

ዘርፈዋል። በሹል ሚካኤልም፣ በዩሐንስም፣ በትሕነግም ዘመን ለዘረፋቸው ዓይነትና ወደር የለውም። አሁንም የተሰበረ አምፖልና የግለሰብ ዱቄት ሳይቀር እየጫኑ ነው። የማይወስዱትንም እያወደሙ ነው። ሲያወድሙ ከአንበጣ ይብሳሉ።

ሲበዛ ኢ-ሰብአዊ ናቸው። ጦርነት የራሱ ሕግም ይትበሃልም አለው። እነዚህ ግን ከጥንት እስካሁን ያውና አንድ ናቸው። ሕጻናትን እናቶች መግደል። የሰው ቆዳ መግፈፍ፣ ሰውነትን መቆራረጥ …. ከእነሱ ይልቅ አውሬ የተሻለ ሩህሩህ ነው።

በጦርነት ወቅት በዓለም አቀፍ ሕግ የተከለከለውን በሕገ ልቦናም የሚታወቀውን መርሕ መቼም ይሁን መቼ ተከትለው አያውቁም። በምርኮኛ አያያዝ፣ (ሌለው ይቅርና ዐጼ ተክለጊዮርጊስን ያደረጉትን ማስታወስ ነው)፣ ቤተክርስቲያንና መስጅዶችን፣ የግለሰብ መኖሪያ ቤቶችን፣ ገበያዎችን ወዘተ በመጠቀም የታወቁ ከሠይጣን የከፉ ፀረ-ሰው ናቸው። ከጥንት እስከ አሁን።

በክህደት ወደር የላቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ዩሐንስ፣ ከመለስ እስከ ደብረፂዮን ያውና አንድ ናቸው። ዝምድና ምሥረታን ለሸፍጥ በመጠቀም ክህደት መፈጸም በደማቸው ያለ ነው። ከጥንት እስከ አሁን ድረስ።

ሁሌም ፀረ-ኢትዮጵያ ናቸው። ኢትዮጵያን ማፍረስ እንጂ ማጽናት አልፈጠረባቸውም። ከሹል ሚካኤል እስከ ኃይለሥላሴ ጉግሳ፣ከመለስ እስከ ደብረፂዮንና ጌታቸው ረዳ መንጋ ጀሌዎች ኢትዮጵያን ማፍረስ ህልምና ግባቸው ነው። በግብራቸውም በአፋቸውም የተረጋገጠ ሐቅ ነው።

ባንዳነት ተፈጥሯዊ ባህርያቸው ነው። እንደውም ስብሃት ነጋ “ባንዳነት ሥራ ነው” ብሏል። ለመሃላ እንኳን አንድም አርበኛ ያልፈጠረባቸው!
አይደለም ሌላውን ሕዝብ ይቅርና ራሳቸውንም ማስተዳደር የማይችሉ ስለመሆናቸው ገብረሕይወት ባይከዳኝ የጻፈውን ማንበብ ነው። አሁንም እያየነው ነው።

ሲጠቃለል ወያኔ የትግሬ ሃጢያት፤ የኢትዮጵያ ጋንግሪን ነው!
የጋንግሪን መፍትሔ ደግሞ ይታወቃል!!