Mereja Forum

[Masud]

Irrecha Hora Finfinne at Finfinne Malka Irrecha (Abiyot Addababay)

Obbo Dirribi Demisee, the President of Mecha - Tlama, talks about Irrecha Hora Finfinne. He thanked the Government of Oromia state for announcing about 2019 Irrecha Hora Finfinne celebration in the center of Finfinne.

He called upon the children of former Abba Gadas of Finfinne
1. Qajella Doyyo (Gullalle)
2. Guraraa Lata (Chaffee Tuma/Lideta)
3. Abebee Tufaa (Ekka)
4. Boolee Qaxale (Bole)
who are to report to Mecha Tulama Office as soon as possible.

Obbo Dirribi answered the question I had in my mind, regarding where to get water for Irrecha ceremony since the rivers in Finfinne are polluted. He said the Gada Council will bring potable water to Finfinne Malka Irrecha (Abiyot Addababay/Meskel Addababay). Oromo engineers, architects, and designers will work on preparing the water point.

Obbo Dirribi Demisse also announced that the reopened Mecha Tulama will hold its first meeting on Sunday, July 21, 2019 in the hall of Finfinne Exhibition center found at Finfinne Melka Irrecha (Abiyot Addababay/Meskel Addababay) starting from 10:00 am. Everyone is invited--all Oromo and non-Oromo. He said there are nice musics and other entertainments.

Mecha Tulama or Gada Council or the State of Oromia must start negotiating to buy:

1. Ghion Hotel;
2. Filwuha Hotel;
3. Exhibition Hall for future Irrecha Horo Finfinne celebration.

[Masud]

Ormaa Intercept
Yesterday at 5:00 AM ·
#ኢሬቻ [ሎሬት ፀጋዬ ገ/መህን እንደጣፈው]
********
ከ12,000 አመታት በፊት ነው። ያኔ የኩሽ አምላክ፤ የፀሃይ እና የሰማያት አምላክ ተደርጎ የሚታሰበው አስራ ነው። ሶስት ልጆች አሉት። ታላቁ ወንድ ልጅ ሴት፤ ታናሹ ኦራ እና እህታቸው አሲስ። አሲስ በሌላ ስሟም አቴቴ ወይም አድባር ትባላለች።ልጆቹ የኩሽ ህዝብ በሰፈረበት በኑቢያ እና በጥቁር ምስር ( ወይም ግብጥ) ኑሮ መስርተዋል።
...
ታላቁ ልጅ ሴት ታናሹን ኦራ በሆነ ቅራኔ ወይም ቅናት ይገድለዋል።እህትዬው አሲስ በጊዜው ወግ ( አዝና.. ምናልባትም አልቅሳ... ወይም ማቅ ለብሳ) በናይል ወንዝ አቅራቢያ ኦራን ትቀብረዋልች። ለመታሰብያም የኦዳ ዛፍ መቃብሩ ጎን ትተክላለች።
...
አሲስ ለገዳይም ለሟችም እህት ናትና የሁለቱ ቤተሰዎች ደም እንዳይቃቡ ትሰጋለች። ...(."ሀዘኔ ቅጥ አጣ፤ከቤቴም አልወጣ"እያለች ሊሆን ይችላል)...አባቷን ማለትም የፀሀይን አምላክ-አስራን በወንድሞቿ ቤተሰቦች መሃል ሰላም እንዲያሰፍን ትለምነዋለች።አስራ የአሲስ ፀሎትን ይሰማል። ልመናዋን መስማቱን ለማሳየትም... ዝናብ አዝንቦ የኦዳውን ዛፍ እንደ ድንኳን ዘርግቶ ያሳድገዋል። ያለመልመዋል። ይህም እርቀሰላም ለማውረዱ ምልክት ይሆናታል።ሰንደቅ አላማ!
...
በየአመቱ መስከረም ሲጠባም የናይል ወንዝ ይሞላል። ...ከወንዙ አጠገብ ለኦራ እንደ ሀውልት የተተከለው ኦዳ ዛፍም ይለመልማል። በቤተ ዘመዱ መሀል እርቀሰላም ለመውረዱ መታሰቢያነት በአል መከበር ይጀመራል።ሰላም ያሰፈነውን የፀሀይ
አምላክ ለማመስገን የሟቹ ኦራ መንፈስም አብሮ ይገኛል።(ኦራ ኦሞ...ኦሮሞ ይለዋል ጋሽ ፀጋዬ)
...
በአሉ ሲከበርም ኢዮ ካ /Eyo Ka/ እየተባለ ችቦ ተይዞ...የፀሀይ እና የሰማይ አምላክ ይወደሳል። ኢዮ ሃ...የሚለው ባህላዊ መዝሙር ከዚያ የተወረሰ ነው። ለኩሽ እንግዳ የሆነ የባዳ፤ ክርስትናም ሆነ እስልምና ከመምጣቱ በፊት ካ(ka) ለኩሽ ህዝብ የአምላክ መጠሪያ አንድ ስም ነው።ዛሬ ባሉት የኩሽ ህዝቦች አምላክን ዋካ(Wa Ka)... ዋቃ(Wa Qa) ብሎ መጥራት ከዚያ ነው መነሻው። (አካ ሱማ-አክሱም ይለዋል ሌላ ቦታ ጋሽ ፀጋዬ።)
...
ኢዮ ካ...ኢዮ ሃ... ሲባልም " ካ" ን ማወደስ ነው። ገዳ(Gada -Gaada)...ወይም ካ አዳ (Kada -Ka Ada) ደሞ የአምላክ ህግጋትን፤ ትእዛዛትን ማከናወን ነው።ከነዚህም አንዱ እሬቻ ነው። አሲስ ወይም አቴቴ ወይም አድባር በተጋደሉት ወንድሞቿ ቤተሰበዎች መሃል ሰላም መስፈኑን በፀሎቷ መልስ ያገኘችበት ነው።... እሬቻ፤ በናይል ወንዝ ዳርቻ የተከለችው የኦዳ ዛፍ ለምልክት ሆኖ የለመለመበት መታሰቢያ በአል ነው።...እሬቻ፤ይህን ሁሉ ላደረገ አምላክ ምስጋና ማቅረቢያ በአል ነው።
...
በኦሮሞ ዘንድ በገዳ ትዛዛት እየተመሩ የሁሉን ፈጣሪ አንድ አምላክ ዋቃን ማምለክ ዋቄፈና(Wakefena) ይባላል። ዋቄፈና ለኦሮሞ ሃይማኖቱ ነው።እሬቻ የእምነቱ አካል ነው።ህዝቡ ተሰብስቦ ለምለም ቄጠማ፤ አረንጓዴ ቅጠል፤ አበባ...ይዞ፤ዋቃን በወንዝ ወይም በሀይቅ ዳርቻ ወይም በተራራ ላይ የማመስገን፤ የማክበር ፤የማምለክ በአል ነው እሬቻ።የፀሎት ቀን ነው እሬቻ።
...
.እሬቻ ብዙ አይነት ቢሆንም ዋናዎቹ ሁለት ናቸው።እሬቻ መልካ(Irecha Melka) እና እሬቻ ቱሉ(Irecha Tullu )። ...እሬቻ መልካ ፤በውሃ ዳርቻ ክረምት እንደወጣ ይከበራል።ይበልጡን ምድርን በዝናብ ያጠገበውን ዋቃ በምስጋና የመዘከር በአል ነው። ...እሬቻ ቱሉ ፤በተራራ ጫፍ ላይ በበጋው መሀል ይከበራል።ዝናቡ እንዳምናው በወቅቱ እንዲመጣ ዋቃ ይለመናል።ይበልጡን የፀሎት በአል ነው።ቢሆንም...ቡራኬው፤ ምስጋናው፤ ፀሎቱ በሁለቱም እሬቻ አይቀርም።
...
... ለተራራው ወይም ለወንዙ አይሰገድም። እነሱን ለፈጠረ ፤አምላክ ነው የሚሰገደው። በኦሮሞ ባህል ልምላሜ እና ውሃ የአምላክ መንፈስ ማደርያ፤ ንፁህ የአምልኮት ስፍራ ነው።ለፀሎት ምቹ እና ሰላማዊ ቦታ ነው። ..እናም በእሬቻ መልካ በአል...የተፈጥሮን ኡደት ሳያዛባ ያስቀጠለ ዋቃ ይመሰገናል።ዋቃ ይከበራል። ዋቅ ይመለካል::
ከ Toleeraa Caalaa ገፅ የተገኘ።
ኦሮሞ ግንድ ነው የኢትዮጵያን ያቆመ ማማ
ኦሮሞ ዋርካ ነው የጉዲፈቻ ፣ ሞጋሳ ካስማ
ኦሮሞ ታዛ ነው የገዳ አባቱ የዴሞክራሲ ሰንደቅ አልማ፤
መልካም ኢሬቻ.. .........በአቴቴ ዱብራ ኦሮሞ።
-------------------------------------------------------------------
" አቴቴ ዱብራ ኦሮሞ "
---------------------------
ለካ እንደትዝታ አስታምሞ
እንደዘነጉት የእናት ጡት ፣ ከዘመን ጋር አገግሞ
ምንም ቢቀር ምንም ቢ ሸሽ ፣ ሕልሜ ከሕልምሽ ተዛሞ
በዓይንሽና በዓይኔ መሃል ፣ የሃሰት ሥልጣኔ ቆሞ
ባንተያይ ባንወያይ ፣ አቴቴ ዱብራ ኦሮሞ
እንደልጅነት ሰመመን ፣ ለካስ ዕድሜም ያማል ከርሞ ።
ተግ ሲል ያንቺ ሽውታ
ብዥ ሲል እንደአድባር ጥሪ ፣ እንደተረብ ቅርስ ሽታ
እንደእሳት ዳር ተረት ግራሻ ፣ እንደእንቆቅልሽ ትውስታ
የጥቅምት እሸት አወደ ፣ ነቃ ደሞ ያንቺ ትዝታ . . . .
አውድማው ተንደረከከ
ሰንበሌጥ ተንተረከከ
ነይ አክርማ እንነቃቀል፣
ከወንዛችን ሾላ ጠለል
ነይ ጢሎሽ እንንጠላጠል ፣
መስኮቻችን ሰብሎቻችን ፣ ግጦሾቻችን አባቱ
የአቴቴሸ ላሞች አጋቱ
በሮቻችንም አጓሩ ፣ ኮርማዎቻችንም ነቁ
ጊደሮቻችን ለጥቃት ፣ ለይዘታ ለክብደት በቁ
የሁዳድ ድርቆሽ ሠፈረ ፣ ጥገቶቻችን ቦረቁ ፡
አቴቴ ዱብራ ኦሮሞ ፣ እጄን በትዝታሽ ያዢኝ
በሕልም ጣቶችሽ ሳቢኝ
መቸም .... በውን አልሆንሽም ፣ እንዲያው በሰመመን ዳሺኝ ።
የኔ እጅ እኮ እርፍ አይጨብጥም
የኔ ክንድ ተልሞ አይተልምም
የኔ ጣት አረም አይነቅልም
በፊደል መፈደል በቀር ፣ ጉልጓሎ እኮ አይጐለጉልም
ለስልሻለሁ ፣ ሠልጥኛለሁ ፣ ሰይጥኛለሁ አልሆንሽም ፡
አቴቴ ዱበራ ቦረና
መቸም ሁሉን ቻይ ነሽና
አጥንቴ ከአጥንትሽ ማዕድን ፣ ቢመነጭም ተቀምሞ
ከ"ሀና" ከ"አሐዱ" በፊት ፣ ከቃል በፊት አስቀድሞ
ዛሬ በዓይንሽ በዓይኔ መሀል ፣ አጉል ሥልጣኔ ቆሞ
ሰየጠንኩና አልሆንሽ አልኩ ፣ አቴቴ ዱበራ ኦሮሞ ፣ ....
አዎን መቻል ባንቺ ያምራል ፣ ያን የትዝታ ሰቀቀን
ያን የልጅነት ሰመመን
ምንም በውል ባንደርስበት ፣ ጭላንጭሉ እየታወሰን
ውል ሲል እንዳልጠፋ ቀን
ከዓመት ዓመት ተሸጋግረን ፣ አዳዲስ ዘመን ሲሰለፍ
ሰንበሌጡ ሲንተረከክ ፣ የአዝመራ እሸት ሲትረፈረፍ
የማር እሸት እንቁረጥ ተይ ፣ የጥቅምት አበባ እንቅጠፍ
ነይ ሸጎዬ አብረን እንግዘፍ
ጣት ለጣት እንቆላለፍ
በዓይን ጥቅሻ እንገራረፍ
ከአውድማችን አፋፍ ለአፋፍ ፣ በዳሰሳ እንጠላለፍ
ተይ ፍቅር እንዘራረፍ
በሕልም እንኳ እንተቃቀፍ ፣ . . . .
አቴቴ ዱብራ ቦረና ፣ አቴቴ ዱብራ ኦሮሞ
የቀን የጊዜ እንቆቅልሽ ፣ በሕልም መርፌ ተጠቅሞ
በየመከሩ ተተልሞ
ከትዝታ ጋር አስታምሞ
እንደዘነጉት የእናት ጡት ፣ ከዘመን ጋር አገግሞ
ምንም ቢቀር ምንም ቢሸሽ ፣ ሕልሜ ከሕልምሽ ተዛሞ
በዓይንሽና በዓይኔ መሃል ፡ አጉል ሥልጣኔ ቆሞ
ባንተያይ ባንወያይ ፣ እንደጥንቱ እንደቀድሞ
እንደልጅነት ሰመመን ፣ ዕድሜም እኮ ያማል ደሞ . . . .
አዎን ዕድሜም ያማል ከርሞ . . . .
"አቴቴ ዱብራ ኦሮሞ።"
--------
(ለአቴቴ ዱብራ ኦሮሞ - ፲፱፻፷፪ - ባሌ ጎባ)
ባለቅኔ ሎሬት ጸጋዬ
Ormaa Intercept.